Plásmata 3

Το σουρεαλιστικό στοιχείο δεν βρίσκεται μόνο στα έργα της έκθεσης· είναι εγγενές στον ίδιο τον χώρο. Ένα πάρκο που μοιάζει φυσικό αλλά είναι κατασκευασμένο· ένας τόπος που αποκαλύπτεται σαν ζούγκλα και κρύβεται σαν ένα συλλογικό ιερό των ονείρων μας – ένα σκηνικό που διαρκώς μεταμορφώνεται.

Ανάμεσα σε υβριδικά έργα, πολλά από τα οποία ανήκουν στη Συλλογή του Ιδρύματος Ωνάση, παράξενα τοτέμ φορτισμένα με υπαινιγμούς πνευματισμού, μυθικά ζώα, αρχαίες κολόνες-μαξιλάρια όπου ξαπλώνεις άφοβα χωρίς να πονάς, μνημεία φτιαγμένα από σπασμένα μάρμαρα αθηναϊκών πεζοδρομίων, σώματα που δεν ξέρεις εάν πέφτουν στο κενό ή εάν ανεβαίνουν στον ουρανό από μια σκάλα που οδηγεί στο πουθενά, γυάλινα λουλούδια που φωτίζονται με τη δύναμη της αγκαλιάς δύο ανθρώπων, αμαζόνες πάνω σε μηχανές, κοχύλια που περιστρέφονται αέναα και μέσα από τα οποία ακούγονται σταγόνες να ρέουν, οικεία και ανοίκεια πλάσματα που ξεπροβάλλουν μέσα από τα παρτέρια του πάρκου – τα Plásmata 3 συνθέτουν μια εμπειρία φαντασίας και περιπλάνησης.

Τα Plásmata 3 δεν διαχωρίζουν την τέχνη σε ψηφιακή και αναλογική. Αντίθετα, αναδεικνύουν τη φυσική της συνέχεια στον χρόνο: από το θέατρο σκιών στο projection mapping, από τη ζωγραφική στο φιλμ, από τη video art στη σημερινή ψηφιακή και μετα-ψηφιακή έκφραση.

Η τεχνολογία παρουσιάζεται όχι ως αυτοσκοπός, αλλά ως εργαλείο. Οι καλλιτέχνες δεν υπακούνε στην τεχνητή νοημοσύνη: τη χρησιμοποιούν, τη μεταμορφώνουν, την υπονομεύουν, την ξεπερνούν. Με βασικό τους όπλο τη φαντασία, δημιουργούν νέες αφηγήσεις που δεν υποτάσσονται στους αλγόριθμους, αλλά τους αμφισβητούν, τους επανεφευρίσκουν, τους τρελαίνουν.

Τα Plásmata 3 είναι μια πρόσκληση σε παιχνίδι, μια πρόταση για να δούμε αλλιώς τον κόσμο γύρω μας. Όπως στο σινεμά του David Lynch, το αλλόκοτο ξεπηδά από το γνώριμο και το ονειρικό μοιάζει με ανάμνηση. Τι είναι το Υπουργείο Αναρχαιολογίας; Κινείται στ’ αλήθεια εκείνη η κουκουβάγια δίπλα στο άγαλμα της Αθηνάς; Τι γυρεύει ένα κοπάδι πρόβατα από τον Λίβανο στο Πεδίον; Μπορεί το Πνεύμα του πάρκου να μας φέρει κοντά; Έρχονται χρυσά Datsun από τον ουρανό; Τραγουδούν τα κοχύλια; Θα ήθελες να γίνεις νυχτερίδα;

Μέσα στο Πεδίον του Άρεως θα δεις πλάσματα που δεν είσαι σίγουρος αν είναι αληθινά ή βγαλμένα από παραμύθι, από πίνακα του Γκόγια ή από τα παιδικά σου όνειρα.
Τα Plásmata 3 φέτος είναι αλλόκοτα. Αλλά και αξιολάτρευτα. Τρυφερά και οικεία. Σε κάνουν να αναρωτιέσαι: Υπάρχουν; Υπήρξαν; Θα υπάρξουν; Και ίσως τελικά αυτό να μην έχει και τόση σημασία. Ελάτε στα Plásmata 3 να παίξουμε, δίχως να σκεφτόμαστε τι είναι κανονικό και τι όχι. Δεν χρειάζεται εισιτήριο. Μόνο φαντασία.

Ανδρέας Αγγελιδάκης, Ziad Antar, Yoann Bourgeois, The Callas, DIONYSIOS, John Fitzgerald, Pierre-Christophe Gam, Moritz Simon Geist, Έφη Γούση, Joana Hadjithomas & Khalil Joreige, Botao ‘Amber’ Hu, Noemi Iglesias Barrios, Kalos&Klio, William Kentridge, Αίας Κόκκαλης, Κατερίνα Κομιανού, Jiabao Li, Matt McCorkle, Μανούσος Μανουσάκης, Ναταλία Μαντά, Martyna Marciniak, Μαρία Μαυροπούλου, Τζάνις Ράφα, Andreas Wannerstedt, Robert Wilson.

Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης με την Αναρχαιολογική Αναπαράσταση (2025) φαντάζεται κίονες που μπορείς δίπλα τους να ξαποστάσεις, σε ένα ξέφωτο που δεν έχεις προσέξει ποτέ πριν, προτείνοντας μια αντιεραρχική queer αρχαιολογία. Ο Andreas Wannerstedt με το Focus! (2024) σχολιάζει χιουμοριστικά την εμμονή μας να διαχωρίζουμε το αληθινό και το ψεύτικο, αλλά και το μάταιο της αντίστασης στις επιθυμίες μας, εκκινώντας από μια χρωματιστή προτομή του στωικού φιλοσόφου Χρύσιππου. Η Ναταλία Μαντά με το Mother (2023) μας φανερώνει ένα γλυπτό μιας μητέρας θεάς, που θα μπορούσε να έχει τώρα μόλις ανακαλυφθεί σε κάποια ανασκαφή αλλά και να έχει πέσει από κάποιον ιπτάμενο δίσκο, σαν μια αρχαιολογία του μέλλοντος, έτοιμη να κυοφορήσει και να χυμήξει ταυτόχρονα. Οι Joana Hadjithomas & Khalil Joreige με το Where Is My Mind? (2020), εμπνευσμένοι από τον Σεφέρη, μας ψιθυρίζουν ιστορίες αιώνων μέσα από μια ατελείωτη παρέλαση ακέφαλων και ασώματων ελληνιστικών αγαλμάτων και ψηφιακών στοιχείων, σε μια τελετή για την απώλεια, τη μνήμη και την ελευθερία. Η Έφη Γούση με το Tectonic Riders (2025) υφαίνει μια τελετή αναγέννησης σε ένα μεταποκαλυπτικό τοπίο, με νεαρά κορίτσια σαν άλλες αμαζόνες και τη μηχανή ως το γονιμοποιό στοιχείο να αναβιώνουν το τελετουργικό των ταυροκαθαψίων, ως φορείς ζωής και φλόγας. Οι The Callas (Λάκης & Άρης Ιωνάς) με το Punkthenon (2022) μας προσκαλούν να απολαύσουμε ειρωνικά το αιώνιο ελληνικό καλοκαίρι ξαπλωμένοι σε σεζλόνγκ πάνω σε έναν μικρό λόφο, ατενίζοντας τον σουρεαλιστικό Παρθενώνα τους, σε μια παγωμένη έκρηξη φτιαγμένη από τα μάρμαρα των πεζοδρομίων του κέντρου της Αθήνας, ως μια πανκ αρχαιολογία του τώρα, ενώ με το Beware of the Dogs (2001) απεκδύονται τον ανθρώπινο εαυτό τους διακωμωδώντας την αδυναμία επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπων και ζώων αλλά και μεταξύ των ίδιων των ανθρώπων.

O Αίας Κόκκαλης με το Ares Awakening (2025), μέσα από ένα μαγικό βίντεο συνθετικών πλασμάτων που διακόπτεται αναπάντεχα από μια αμήχανη πραγματικότητα δελτίων ειδήσεων, αναρωτιέται σχετικά με τα όρια της ανεκτικότητάς μας για το «άλλο», είτε πρόκειται για τα «χαμένα» πλάσματα του Πεδίου του Άρεως είτε για ανθρώπους και πλάσματα που ζουν δίπλα μας. Ο Moritz Simon Geist με το Hard Times – Soft Sounds (2021) φτιάχνει μια ονειρική διαδρομή με τα χακαρισμένα κοχύλια του σαν αντήχηση ενός κόσμου που συνειδητά επιβραδύνει. Οι Jiabao Li, Matt McCorkle & Botao ‘Amber’ Hu με το EchoVision (2024) μας καλούν να αγκαλιάσουμε το σκοτάδι και να γίνουμε νυχτερίδες που φωνάζουν, τραγουδούν ή απλά μιλούν, με μια εφαρμογή εκτεταμένης πραγματικότητας. Ο Μανούσος Μανουσάκης με τoυς Γείτονες (2025) μας κάνει να αγαπήσουμε πλάσματα που γεννήθηκαν από μελάνι πάνω σε χαρτί και τώρα ζουν στο πάρκο μεταξύ του πραγματικού και του φανταστικού. Ο Robert Wilson με το Kool, Snowy Owl (Horizontal Blue) (2006) ακουμπά πάνω σε ένα δέντρο μια κουκουβάγια που δεν γνωρίζει το όριο ανάμεσα σε νύχτα και μέρα και μας καλεί να παρατηρήσουμε προσεκτικά τον κύκλο της ζωής, συμβολίζοντας την ανακύκλωση του χρόνου και της ύπαρξής μας. Η Τζάνις Ράφα με το Love me. Lick me. Forgive me. (2023–2024) ξεδιπλώνει τις σχέσεις εξουσίας και φροντίδας, αγάπης και εξαπάτησης, μέσα από τα μάτια ενός ζώου. Ο Ziad Antar με το Tokyo Tonight (2004) στήνει ένα παιχνιδιάρικο παράδοξο με πρόβατα και βοσκούς που θα μπορούσαν, με την ίδια φυσικότητα, να βρίσκονται στο Τόκιο ή στο Πεδίον του Άρεως, ενώ με το Metronome (2024) μετρά τον ρυθμό και τον κύκλο της ζωής και της απώλειας.

Ο DIONYSIOS με το Meditation on Time (2022–2025) τοποθετεί σε ένα παρτέρι ένα αγροτικό φορτηγάκι με τη χαρακτηριστική καρότσα, τόσο οικείο και τόσο ανοίκειο στον χώρο ενός πάρκου, ως μνημείο για το ιερό και το ανίερο, το καθημερινό και το θείο. Οι John Fitzgerald & Godfrey Reggio κάνουν μια στάση στην Αθήνα, αμέσως μετά τη συμμετοχή τους στο διαγωνιστικό τμήμα Immersive του Φεστιβάλ των Καννών, με το The Vivid Unknown: CloudQatsi (2025) και τοποθετούν σε μια ιδιότυπη σπηλιά μια βιντεοεγκατάσταση για τον πλανήτη που χάνεται, την τεχνολογία που κυριαρχεί και τη ζωή εκτός ισορροπίας. Ο William Kentridge με το Shadow Procession (1999) πλάθει έναν αλλιώτικο Καραγκιόζη, οδηγώντας μια πομπή από σκιές και φιγούρες που παρελαύνουν –από εργάτες έως βασιλιάδες και από εκτοπισμένους έως μπάντες με πνευστά– ως μια ονειρική παρέλαση, που δεν καταλήγει κάπου ούτε τελειώνει ποτέ. Οι Kalos&Klio με το The Keeper of the Garden (2025) ενσαρκώνουν το πνεύμα του πάρκου, με έναν ψηφιακό σαμάνο-τοτέμ που φέρει σύμβολα ενότητας και αφθονίας και μας καλεί να φυτέψουμε σπόρους ειρήνης και να γίνουμε οι φύλακες του Πεδίου των πολλαπλών κοινοτήτων. Η Μαρία Μαυροπούλου με το The Sleight of the Machine (2025) μας εισάγει στον κόσμο ενός ταχυδακτυλουργού, τον οποίο παρακολουθούμε όχι απλώς ως θεατές, αλλά ως συνεργοί στην εξαπάτηση που απολαμβάνουμε με πλήρη συνείδηση και ευχαρίστηση. Η Martyna Marciniak με το Anatomy of Non-Fact. Chapter 1: AI Hyperrealism (2024) μας συστήνει έναν ψεύτικο Πάπα με μπουφάν Balenciaga, αποκωδικοποιώντας την κατασκευή εικόνων μέσα από την τεχνητή νοημοσύνη και, μέσα από αυτήν, τη διαρκή μας ταλάντευση ανάμεσα στο πραγματικό και το κατασκευασμένο. Η Κατερίνα Κομιανού με τα Κειμήλια (2024–2025) εξερευνά με φιλμάκια Super 8 την αστική τοπογραφία της Αθήνας το σούρουπο, εμπνεόμενη από την ποίηση της Κατερίνας Γώγου και εστιάζοντας σε τόπους και μορφές λίγο πριν να χαθούν ή να ξεχαστούν. Ο Pierre-Christophe Gam με το The Sanctuary of Dreams (2025) στήνει έναν ναό από φως και σιωπή για να οραματιστούμε, με τη βοήθεια ενός περφόρμερ που θα καθοδηγεί το ταξίδι μας, τον τρόπο με τον οποίο θέλουμε να τρώμε, να παίζουμε, να ονειρευόμαστε, να προσευχόμαστε και να αγαπάμε σε ένα ιδανικό μέλλον. Η Yoann Bourgeois Art Company με το Approach 17. Opening (2023) υφαίνει μια ψευδαίσθηση, τοποθετώντας μια λευκή σκάλα που δεν οδηγεί πουθενά και πάνω της ανεβάζει έναν άνδρα – μια φιγούρα ακούραστη, που μοιάζει να παλεύει αέναα να φτάσει κάπου· ίχνος μιας ύπαρξης που δεν έπαψε ποτέ να ανεβαίνει, να επιμένει, να ελπίζει, αλλά ταυτόχρονα ποτέ δεν μπορείς να πεις εάν βρίσκεται στο σημείο της πτώσης ή της ανόδου. Η Noemi Iglesias Barrios με το The Falling City (2025) αναρωτιέται πόση τρυφερότητα μπορεί να αντέξει μια πόλη και συνθέτει ένα μνημείο αγάπης, γεμάτο γυάλινα γλυπτά που φωτίζονται ανάλογα με το εάν οι επισκέπτες πιάνονται χέρι χέρι, αγκαλιάζονται ή φιλιούνται.

«Μια βόλτα στο Πεδίον του Άρεως με αλλιώτικα Plásmata αυτή τη φορά. Ήσυχα, διακριτικά, γοητευτικά, παρηγορητικά. Φυσικά, αναλογικά, ψηφιακά. Πλάσματα που παίζουν με το ερώτημα τι είναι πραγματικό και τι φανταστικό, τι θα μπορούσε να συμβαίνει στα αλήθεια και τι σε όνειρο. Μια μικρή πλατεία για να ακούσουμε μουσική ξαπλωμένοι στο έδαφος. Σινεμά, φαγητό, μικρά πράγματα που μας κάνουν να νιώθουμε ωραία. Ψάχνουμε τρόπους για να ευχαριστηθούμε την ελευθερία του δημόσιου χώρου και τη συναναστροφή μας με αγνώστους που μας έφερε κοντά η τυχαιότητα της βόλτας ή ο στόχος ανακάλυψης των Πλασμάτων. Ναι, αναζητάμε το γλυκό ψέμα που μπορούν να αφηγηθούν η ομορφιά, η έκπληξη, το χιούμορ, και τελικά, η τέχνη. Το ίδιο το πάρκο δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση φύσης φτιαγμένης με σχέδιο και ανθρώπινη πρόθεση. Οικεία και τρυφερά, φέτος. Άλλωστε, έχουμε ξανασυναντηθεί. We’ve met before, haven’t we? Μια μικρή γιορτή-εγκώμιο στην τέχνη, το δικαίωμα στην τεμπελιά και την απραξία, την ανακουφιστική δύναμη της συνύπαρξης».

-Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση, Καλλιτεχνική Διεύθυνση - Επιμέλεια Plásmata 3

«Τα Plásmata είναι ένα ζωντανό εργαστήριο ιδεών, δοκιμών και δημιουργίας για τον δημόσιο χώρο και το πώς συνδεόμαστε με αυτόν. Όπως και στην πραγματική ζωή, η τεχνολογία δεν συνιστά μια αυτόνομη ζώνη αλλά ταυτίζεται με το καθημερινό. Γι’ αυτό και εξαφανίζεται. Στην τέχνη, θα βρει τις ρίζες της στο θέατρο σκιών, στη media art προηγούμενων δεκαετιών, ακόμη και στις μαγικές και θρησκευτικές τελετές. Τα Plásmata 3 θέτουν εκ νέου το θέμα του πάρκου στο κέντρο της πόλης: αυτού του ιδιότυπου «ανάμεσα», το οποίο καθορίζεται από τα συλλογικά μας όνειρα και την υλική πραγματικότητα που αυτά πλάθουν. Ο ταχυδακτυλουργός της τεχνολογίας αναζητά τη συνενοχή μας στην ψευδαίσθηση. Πνεύματα και στοιχειά του Πεδίου, κάποιες φορές με τη μορφή ζώων, μας προστατεύουν, μας μιλούν, μας αγκαλιάζουν. Και μια αναρχική ψευδοαρχαιολογία ρωτάει ποιοι πραγματικά είμαστε. Το πάρκο είναι μια τεχνητή φύση που διεκδικείται, σχεδόν με ερωτικό πάθος, από όλους όσοι σχετίζονται με αυτό, αλλά αδυνατεί να αποδεχθεί την καθαρότητα των κατηγοριών που η επιθυμία θέλει να επιβάλει. Τα Plásmata 3, μιλώντας μας μέσα από τα παρτέρια που κοιτάμε χωρίς να τα βλέπουμε, μας καλούν στη γιορτή του ανοίκεια οικείου: εκεί όπου το ψηφιακό χάνεται μέσα από τις χαραμάδες του χώματος, των φυτών, των γέλιων των παιδιών και των σωμάτων που περπατούν ανέφελα μια Κυριακή απόγευμα στο Πεδίον του Άρεως.».

-Πρόδρομος Τσιαβός, Διευθυντής Ψηφιακής Ανάπτυξης και Καινοτομίας, Ίδρυμα Ωνάση, General Manager Plásmata 3

Μέρος της έκθεσης Plásmata 3 και των παράλληλων δράσεων υλοποιούνται στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών προγραμμάτων TMLAB, European Digital Deal και του Ευρωπαϊκού Κόμβου Ψηφιακής Καινοτομίας Smart Attica (EDIH), τα οποία συγχρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση.