Μια αχόρταγη σκιά | Mariano Pensotti

Μια εμπειρία, δύο εκδοχές. Ένας ορειβάτης που έζησε μια απίστευτη περιπέτεια στο βουνό. Και ένας ηθοποιός που ενσάρκωσε την ιστορία του στο σινεμά. Ο Μαριάνο Πενσότι σκηνοθετεί στη Στέγη για τρίτη φορά και μας χαρίζει μια ιστορία φορτισμένη με ένταση αλλά και τρυφερότητα, με αμείωτη αγωνία και καταιγιστικό σαρκασμό.

Πατέρες και γιοι. Ορειβασίες και πτώσεις. Παγόβουνα, φαντάσματα, η αλήθεια και η κινηματογραφημένη εκδοχή της, συγκλονιστικές αποκαλύψεις και κωμικές ανατροπές, με ένα tour de force ντουέτο, τους Γιάννη Νιάρρο και Κώστα Νικούλι, στην πρώτη τους θεατρική συνύπαρξη.

Μετά την πρεμιέρα του έργου στην Αβινιόν το 2024 και τις ξεχωριστές εκδοχές του για την Αυστρία και την Αργεντινή, τη σκυτάλη παίρνουν δύο ηθοποιοί στην Ελλάδα για να μιλήσουν, μεταξύ άλλων, όπως χαρακτηριστικά λέει ο Πενσότι, «για απόντες πατέρες που τα παιδιά τους μυθοποιούν και παρόντες πατέρες που τα παιδιά τους περιφρονούν. Όπως η κλιματική αλλαγή λιώνει τους πάγους του κόσμου, έτσι και ο χρόνος φαίνεται να αποδομεί τους μύθους που οι οικογένειες πλάθουν γύρω τους».

Οι εμπειρίες που μας χώρισαν, οι κοινές πορείες που μας ένωσαν, οι πόθοι και τα πάθη μας, η αλήθεια και η μυθοπλασία, με φόντο μια ιστορία που δένει τις ζωές των ανθρώπων με έναν άρρηκτο δεσμό. Με επιρροές από τον Σταντάλ, τον Μπαλζάκ και τον Τολστόι, ο Πενσότι θέλησε να γράψει ένα έργο που να θυμίζει ένα ανέφικτο μυθιστόρημα, μια ιστορία μέσα στην οποία υπάρχει ένα παλίμψηστο από άλλες ιστορίες, σαν ρωγμές που ανοίγουν περάσματα σε λησμονημένες ζωές και ανείπωτες αλήθειες. Γιατί η ανάβαση σε ένα βουνό και τα γυρίσματα μιας ταινίας μετατρέπονται τελικά σε μια υπαρξιακή πρόκληση: να αντιμετωπίσεις το ύψος και να αφουγκραστείς το βάθος.

Τον τελευταίο καιρό, με έχει καταλάβει μια εμμονή με τις ολοένα συχνότερες ειδήσεις για ορειβάτες που εξαφανίστηκαν πριν από δεκαετίες και των οποίων τα σώματα εμφανίζονται σε βουνά ανά τον κόσμο εξαιτίας της τήξης των πάγων ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής. Είναι σαν η φύση, κακοποιημένη μέχρις εσχάτων, να μας επιστρέφει τους νεκρούς που κρατούσε κρυμμένους τόσα χρόνια. Τα τελευταία πέντε χρόνια, σε μέρη πολύ απομακρυσμένα μεταξύ τους, όπως είναι η Ελβετία, τα Ιμαλάια, ο Καναδάς και η Αργεντινή, σώματα παγωμένα στον χρόνο έγιναν ορατά καθώς εξαφανίζονταν τα χιόνια και οι παγετώνες.

Η ανάβαση ενός βουνού ήταν πάντα κάτι πολύ περισσότερο από μια ιδιότροπη σωματική δοκιμασία αναρρίχησης σε βράχια. Ήταν πάντα μια μεταφορά για κάτι άλλο: μια αλλαγή οπτικής, μια ματιά προς το πέραν, το επέκεινα, μια άνοδος προς τον ουρανό, ένας διαφορετικός δεσμός με την απαιτητική πλευρά της φύσης. Αναπόφευκτα, τα τελευταία χρόνια ο καπιταλισμός μετέτρεψε την αναρρίχηση σε κάτι εντελώς διαφορετικό και επίσης ιδιαίτερα μεταφορικό: έναν αρπακτικό και ανταγωνιστικό τουρισμό γεμάτο χορηγούς, όπου είναι σύνηθες να εγκαταλείπεται ο αδύναμος στον δρόμο προς την κορυφή.

Ο Πετράρχης θεωρείται ο πατέρας της ορειβασίας. Το βιβλίο του, «Η ανάβαση στο όρος Βεντού», αφηγείται την ανάβασή του στο συγκεκριμένο βουνό το 1336. Είναι ένα συναρπαστικό βιβλίο για πολλούς λόγους, αλλά ιδιαίτερα στη δική μας δουλειά για έναν συγκεκριμένο: παρότι ο Πετράρχης παρουσιάζει την εξόρμησή του ως απολύτως πραγματική, έχει αποδειχθεί πως ήταν μυθοπλασία, δεν συνέβη παρά μόνο στη φαντασία του Ιταλού συγγραφέα. Και κάτι ακόμη: γράφει πως κατεβαίνοντας από το βουνό ήταν ένας άλλος άνθρωπος.

Λέγεται συχνά ότι, ανεξάρτητα από τις προσωπικές επιπτώσεις στη ζωή του, ο Πετράρχης ανέβηκε στο βουνό ως μεσαιωνικός άνθρωπος και κατέβηκε από αυτό ως άνθρωπος της Αναγέννησης. Ένας μελλοντικός εκφραστής του ουμανισμού που, παρότι δικαίως αμφισβητείται σε πολλά σημεία, δεν θα ήταν ίσως κακή ιδέα να τον επαναφέρουμε για τον σκοτεινό σύγχρονο κόσμο μας.

Το “A Voracious Shadow” είναι επίσης μια ιστορία πατέρων και γιων. Απόντες πατέρες που τα παιδιά τους τούς μυθοποιούν και παρόντες πατέρες που τα παιδιά τους τούς απεχθάνονται. Όπως η κλιματική αλλαγή λιώνει τους πάγους του κόσμου, έτσι και ο χρόνος μοιάζει να διαλύει τους μύθους που υφαίνουν οι οικογένειες γύρω τους.

Στο “A Voracious Shadow” βλέπουμε μόνο δύο ανθρώπους επί σκηνής: έναν πραγματικό άνθρωπο στον οποίο συνέβη κάτι εξαιρετικό και έναν ηθοποιό που ενσάρκωσε αυτόν τον άνθρωπο και την ιστορία του σε μια ταινία. Και οι δύο αφηγούνται και αναπαριστούν τις εμπειρίες τους, αλληλεπιδρώντας κατά διαστήματα και δημιουργώντας μια ανταλλαγή ανάμεσα στο πρωτότυπο και το είδωλό του.

Πάντα με συνάρπαζαν οι ταινίες που απεικονίζουν τις ιστορίες ανθρώπων οι οποίοι είναι ακόμα ζωντανοί. Τι συμβαίνει σε αυτούς τους ανθρώπους όταν βλέπουν τη μυθοπλαστική απεικόνισή τους; Τι συμβαίνει στους ηθοποιούς που υποδύονται το πραγματικό πρόσωπο; Σε ποιον βαθμό αλλάζει η ζωή και των δυο τους; Το να σκεφτόμαστε πώς η μυθοπλασία μεταμορφώνει την πραγματικότητα είναι επίσης ένας τρόπος να αναλογιστούμε πώς αφηγούμαστε μια ζωή, πώς αφηγούμαστε τον εαυτό μας.

Το “A Voracious Shadow” είναι ακριβώς ένα πρότζεκτ που διερευνά τη φόρμα της «μυθοπλαστικής ντοκιμαντερίστικης αφήγησης», κάτι που παρουσιάζεται στο κοινό ως αληθινό αλλά το μυθοπλαστικό του στοιχείο είναι σχεδόν απόλυτο.

-Mariano Pensotti