Στεφανία Στρούζα: Under the Shadow of Erciyes

Το “Under the Shadow of Erciyes” (Στη σκιά του Αργαίου) εξερευνά το ηφαιστειακό τοπίο της Καππαδοκίας στην Τουρκία, όπου ο Πιερ Πάολο Παζολίνι γύρισε την ταινία «Μήδεια» (1969). Το πρότζεκτ αυτό σηματοδοτεί το τελευταίο κεφάλαιο της δεκαετούς μου ενασχόλησης με τις πολιτισμικές, φεμινιστικές και περιβαλλοντικές προεκτάσεις του αρχαίου μύθου. Εξετάζοντας θέματα σχετικά με την περιβαλλοντική βία, η έρευνα επαναπροσδιορίζει τη Μήδεια ως μια τεχνο-υλική δύναμη, ικανή όχι μόνο να προκαλεί ρήξεις, αλλά και να ενισχύει τις συνέργειες και τη θεραπεία μέσα σε έναν πληγωμένο κόσμο.

Το έργο εν εξελίξει, το οποίο άρχισα να αναπτύσσω κατά τη διάρκεια του Onassis AiR Fellowship, επικεντρώνεται στη γεωλογική ιστορία της Καππαδοκίας. Ενώ ο Παζολίνι απεικόνισε αυτό το τοπίο ως πατρίδα της Μήδειας, σε μια κριτική της δυτικής καπιταλιστικής κοινωνίας, η δική μου προσέγγιση μετατοπίστηκε προς μια γεωλογική οπτική, εστιάζοντας στο Erciyes (Αργαίος), το ανενεργό στρωματοηφαίστειο που έχει διαμορφώσει το ανάγλυφο και τους πολιτισμούς της Ανατολίας εδώ και χιλιετίες. Παρά την επιβλητική του παρουσία, το Erciyes έχει καταστήσει δυνατή μια μοναδική μορφή ανθρώπινης κατοίκησης μέσα στο ηφαιστειακό πέτρωμα. Η έρευνα εξετάζει λοιπόν το πώς το τοπίο της Καππαδοκίας ενισχύει τις διασυνδέσεις μεταξύ ανθρώπινων και μη ανθρώπινων συστημάτων, προσφέροντας μοντέλα προσαρμογής μέσα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο γεωσύστημα.

Το “Under the Shadow of Erciyes” συνδυάζει εμπειρίες επιτόπιας έρευνας στην Καππαδοκία με σύγχρονους φιλοσοφικούς προβληματισμούς γύρω από το χθόνιο, αντλώντας από στοχαστές όπως οι Giorgio Agamben, Marcia Bjornerud, Gilles Deleuze και Félix Guattari. Εφόσον έχω ήδη ασχοληθεί εκτενώς με γεωλογικές οντότητες και τις συνέργειες μεταξύ ανθρώπινων και μη-ανθρώπινων στοιχείων, ένα κεντρικό ερώτημα που με απασχόλησε κατά τη διάρκεια του Onassis AiR Fellowship ήταν κατά πόσο ένα «υπόγειο φαντασιακό» μπορεί να προσφέρει μια εναλλακτική προσέγγιση στα ζητήματα πλανητικής υποβάθμισης.

Παρόλο που η πρώτη μου επαφή με τη «Μήδεια» του Παζολίνι ήταν το 2013, επισκέφτηκα την Καππαδοκία πάνω από δέκα χρόνια αργότερα, το 2024. Το τοπίο αυτό μου προκάλεσε σύνθετα συναισθήματα: δέος μπροστά στην υπερβατική ομορφιά του, αλλά και αγωνία απέναντι στην εκτεταμένη τουριστικοποίηση της περιοχής.

Όταν έφτασα στο Onassis AiR τον Φεβρουάριο του 2025, άρχισα να μελετώ προσεκτικά τις φωτογραφίες που είχα τραβήξει κατά τη διάρκεια της επιτόπιας έρευνας – ένα αυθόρμητο αρχείο τουριστικών δραστηριοτήτων, εφήμερων κατασκευών, ανθρώπινων χειρονομιών πάνω σε γεωλογικές μάζες και ρευστών συναθροίσεων ανθρώπων και ζώων. Αυτές οι εικόνες δεν συγκροτούν μια γραμμική αφήγηση. Αντιθέτως, λειτουργούν ως στιγμιότυπα ζωής πάνω στην επιφάνεια της Γης, καθώς αυτή μεταβάλλεται και μετασχηματίζεται.

Από την αρχή επέλεξα την τρισδιάστατη ψηφιακή προσομοίωση ως το βασικό μέσο για το πρότζεκτ. Στην Καππαδοκία η 3D σάρωση έχει καταστεί κρίσιμο εργαλείο στις αρχαιολογικές προσπάθειες για την αποτύπωση του διαρκώς μεταβαλλόμενου υπόγειου τοπίου, όπου καταρρεύσεις βράχων μπορούν ξαφνικά να φέρουν στο φως ολόκληρα τμήματα υπόγειων πόλεων. Συνδύασα αυτή την τεχνική με τη γλυπτική μου πρακτική στο στούντιο, δημιουργώντας μια σειρά από αφηρημένες πήλινες μορφές των οποίων οι κοιλότητες και τα ανοίγματα αντανακλούσαν τις υπόγειες αρχιτεκτονικές της Καππαδοκίας. Στη συνέχεια τα γλυπτά αυτά σαρώθηκαν και μετατράπηκαν σε ψηφιακά μοντέλα. Τα βίντεο που προέκυψαν προσομοιώνουν κινήσεις που θα μπορούσε να κάνει ένα σώμα κάτω από τη γη –βύθιση, περιπλάνηση, ανάδυση– ενώ ταυτόχρονα προσκαλούν τον θεατή σε μια φαντασιακή οικειότητα με τη Γη, σαν το ίδιο του το σώμα να ήταν καλυμμένο με χώμα.