Λουίζα Βραδή: Dust to Dawn

Η ταινία “Dust to Dawn” είναι ένα ντοκιμαντέρ που καταγράφει τη ζωή της Κουβανής περφόρμερ Άννας Ιβάνκοβα από το 2018 στην Αθήνα. Από ένα μικρό γκέι μπαρ σε ένα διάσημο κλαμπ με drag show και την κεντρική σκηνή του Athens Pride, η Άννα φαίνεται να έρχεται όλο και πιο κοντά σε αυτό που ονειρεύεται. Τον Ιούνιο του 2023 βρέθηκε δολοφονημένη. Οι συνέπειες της απώλειάς της επηρέασαν την κοινότητά της, την κοινωνία και την ίδια την σκηνοθέτρια.

Σε έναν χώρο όπου το παρόν διαπλέκεται με το παρελθόν, η αντιπαράθεση της φαντασίας με την πραγματικότητα αποτελεί βασική πτυχή της αφήγησης της ταινίας. Η φύση της ταυτότητας και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει μια τρανς γυναίκα είναι τα κύρια θέματα που διερευνώνται στο έργο, με την Άννα να μας καθοδηγεί στη δική της οπτική και τη ζωτικότητά της να είναι πανταχού παρούσα στο σύνολο της ταινίας. Ακολουθώντας μια συνεργατική προσέγγιση, η ταινία διερευνά επίσης τη δυναμική της σχέσης μεταξύ κινηματογραφίστριας και κινηματογραφούμενου προσώπου.

Η προσπάθεια να βρεθούν ενδείξεις για ορισμένα αινίγματα αφήνει περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις. Σε πολλά από τα γεγονότα που η Άννα θέλησε να καταγράψει, ζει «ονειρικές στιγμές». Όμως δεν ήταν οι μόνες στιγμές που ζούσε.

Ψάχνω την αλήθεια του έργου. Αναρωτιέμαι πώς το σινεμά μπορεί να μετατραπεί σε ένα μέρος όπου διατηρούμε κάτι που αγαπάμε ζωντανό.

Η θέαση του καταγεγραμμένου υλικού αποκαλύπτει κάτι που δεν είχα δει έως τώρα.

Το έργο με το οποίο καταπιάστηκα στο residency αφορά μια ταινία για τη ζωή της Άννας και τη σχέση μου μαζί της. Από την πρώτη στιγμή του residency, η καθημερινότητά μου οργανώθηκε γύρω από το υλικό της ταινίας. Πρόβαλα καταγεγραμμένες στιγμές και πειραματίστηκα με το μοντάζ, με ηχητικά τοπία, με μικρές εγγραφές κειμένου που λειτουργούσαν σαν σημειώσεις. Η ανασκόπηση του υλικού φώτισε σημεία που ήταν στο σκοτάδι. Εξερεύνησα τη σημασία του ήχου ως αυτόνομης αφήγησης. Ηχητικά αποσπάσματα, συνομιλίες, περιβαλλοντικοί ήχοι, ηχογραφήσεις χτίζουν ένα ηχητικό σύμπαν. Ο ήχος μού επέτρεψε να κινηθώ πέρα από τον χρόνο και τον χώρο της εικόνας.

Αναρωτήθηκα τι σημαίνει να μοιράζεσαι μια έρευνα που αφορά τόσο πολύ έναν άλλο άνθρωπο. Ποια είναι η ηθική της αναπαράστασης; Η παρουσία της ομάδας μου λειτούργησε καθοριστικά. Ευά, Priscilla, Εύα, Κάκια, Λεωνίδας, Shaheen, Δημήτρης, Στεφανία, Cyanne, Σωτηρία, Ιωάννα και Έφη δημιούργησαν ένα ασφαλές μέρος για να μοιραστώ, να συνομιλήσω και να δημιουργήσω. Οι συναντήσεις μου με τον Κώστα, την Ιωάννα, την Εύα και τον Κωνσταντίνο μού φώτισαν μέρη τα οποία δεν έβλεπα.

Κατά τη διάρκεια του residency, με ενδιέφερε να εξερευνήσω τον κατακερματισμό. Προσπάθησα να σπάσω μια γραμμική αφήγηση, αναπτύσσοντας το έργο σαν μια ακολουθία θραυσμάτων, όπως είναι και ο τρόπος που δουλεύω – αποσπασματικός. Με αφορμή την έκθεση του Open Day, θέλησα να μοιραστώ με το κοινό ένα μέρος μιας αποσπασματικής εκδοχής του υλικού. Όχι ως μια ολοκληρωμένη ταινία, αλλά ως μια ανοιχτή διαδικασία. Χώρισα το υλικό σε τρεις οθόνες, δημιουργώντας μια πολυκαναλική εγκατάσταση.

Στράφηκα προς το τοπίο που μας περιέβαλε και περπάτησα ξανά σε μέρη όπου η Άννα και εγώ είχαμε βρεθεί, καταγράφοντας το αποτύπωμα αυτών των διαδρομών. Μέσα σε αυτή την περιπλάνηση, ένιωσα την ανάγκη να στραφώ και προς αρκετούς από τους ανθρώπους που υπήρξαν κομβικοί στη ζωή της Άννας. Τους συνάντησα, μίλησα μαζί τους και μέσα από αυτές τις συναντήσεις προσπάθησα να κατανοήσω τα δίκτυα σχέσεων που σημάδεψαν τη διαδρομή της. Δεν επρόκειτο για μια καταγραφή «μαρτυριών», αλλά για μια διαδικασία ακρόασης, μια αναζήτηση του τρόπου με τον οποίο οι δεσμοί της Άννας συνεχίζουν να υφαίνουν τη μνήμη της.

Στην έρευνά μου εξερεύνησα ερωτήματα σχετικά με την αμφισημία της μνήμης, την πολιτική της αναπαράστασης και τη δύναμη του κινηματογράφου να δημιουργεί κοινότητες και σχέσεις. Εκτός από το προσωπικό και συλλογικό αποτύπωμα της μνήμης, βρέθηκα να συνομιλώ και με ένα θεωρητικό πεδίο που με καθοδήγησε: queer και black politics, μετααποικιακή και φεμινιστική θεωρία, καθώς και μεταναστευτικά πολιτικά συμφραζόμενα. Παρατήρησα τη θέση της Άννας όχι μόνο ως ατομικό βίωμα, αλλά και ως μέρος μιας ιστορίας διασταυρώσεων, ανάμεσα σε φύλο και τάξη, σε φυλή και εργασία, σε μετακίνηση και απώλεια. Προσέγγισα το έργο όχι απλώς ως μια ταινία-πορτρέτο, αλλά ως μια πράξη μνήμης που βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με δομές εξουσίας και περιθωριοποίησης.

Είδα εκατομμύρια κόκκους στάχτης να πέφτουν στη θάλασσα. Όσα και τα κομμάτια μιας ταυτότητας.