Eliana Otta | Ανιχνεύοντας ίχνη ιχνών

Το συγκεκριμένο πρότζεκτ θα αναπτυχθεί στο παζάρι του Ελαιώνα (γνωστό και ως «γύφτικη αγορά»), μια μεγάλη υπαίθρια λαϊκή αγορά κοντά στον σταθμό «Ελαιώνας» του μετρό, σε μια πρώην βιομηχανική ζώνη του Βοτανικού, που μεταβάλλεται με την πάροδο του χρόνου, προσαρμοζόμενη στις δυναμικές της περιοχής. Η αγορά απειλείται πλέον με εξαφάνιση ή, έστω, ριζικό μετασχηματισμό λόγω της επικείμενης κατασκευής του νέου γηπέδου του Παναθηναϊκού. Η Ότα παρακολουθεί στενά αυτή την –ίσως τελευταία– φάση του παζαριού στη σημερινή του μορφή, δημιουργώντας ένα ηχητικό και οπτικό αρχείο που περιλαμβάνει συνομιλίες με ανθρώπους που εργάζονται εκεί, καθώς και συμμετοχικές επιτόπιες δράσεις.

Η Ότα βλέπει το παζάρι ως μια συσσώρευση ιχνών: η μορφή και η δυναμική του αποτυπώνουν την πολυεπίπεδη ιστορία της γειτονιάς, που συνδέεται με μία από τις πιο περιθωριοποιημένες κοινότητες μεταναστών της Αθήνας. Αντίστοιχα, τα αντικείμενα που διακινούνται εκεί αποτελούν απομεινάρια προηγούμενων εποχών, πολιτιστικών τάσεων, οικονομικών φαινομένων και κυκλοφορίας αγαθών στην ευρύτερη περιοχή που περιλαμβάνει την πρωτεύουσα. Το πρότζεκτ συνδέει πρακτικές κατανάλωσης και παραγωγής με ιδέες για τη μόδα, τη χρηστικότητα και τη νεωτερικότητα που διαπερνούν τα σώματά μας και τις πόλεις που κατοικούμε.

Οι συνεντεύξεις με τους μικροπωλητές θα αναδείξουν μνήμες, συναισθήματα, αφηγήσεις, ερωτήματα και όνειρα, διευρύνοντας τις αφηγήσεις για τον χώρο αυτό και αμφισβητώντας τους κυρίαρχους λόγους περί ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού. Παρουσιάζοντας στιγμιότυπα περιθωριακών εμπειριών και υποκειμενικοτήτων, το πρότζεκτ αυτό μας καλεί να δούμε την Αθήνα διαφορετικά και να έρθουμε σε επαφή με τις κοινότητες που η ίδια αποκλείει.

Η πρώτη ατομική έκθεση της Ότα, το 2008, αφορούσε την κεντρική υπαίθρια αγορά της Λίμα, την Tacora. Άρχισε να την επισκέπτεται από το 2000 και παρακολούθησε τις αλλαγές και τις προσαρμογές της στα αποτυχημένα εγχειρήματα των αρχών να την εξαφανίσουν. Η Τακόρα, που ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1950 από εσωτερικούς μετανάστες των ορεινών περιοχών του Περού, παρουσιαζόταν συχνά ως επικίνδυνη και βρόμικη, αλλά για την καλλιτέχνιδα αποτελούσε ζωντανή απόδειξη της ικανότητας αυτών των μεταναστών να επιβιώνουν σε μια πόλη που τους κακομεταχειριζόταν. Όταν πρωτοήρθε στην Αθήνα το 2017, η Ότα εντυπωσιάστηκε από το πόσο πολύ της θύμιζε ο Ελαιώνας την Τακόρα: ένα μέρος όπου μπορούσε κανείς να βρει κυριολεκτικά τα πάντα, αναστέλλοντας τις κανονιστικές αντιλήψεις περί ανταλλαγής και αξίας. Η Τακόρα, όπως και συνολικά η πρωτεύουσα του Περού, έχει αλλάξει τις τελευταίες δεκαετίες: εξημερώθηκε, εξευγενίστηκε και ομογενοποιήθηκε υπό τις προσταγές του καπιταλισμού.

Από την πρώτη της επίσκεψη στον Ελαιώνα, όταν υπήρχαν ακόμη βαν που μετέφεραν επισκέπτες στα πιο απομακρυσμένα σημεία, παρατήρησε πως η αγορά άλλαζε συνεχώς, σαν ένας ζωντανός οργανισμός. Ωστόσο, το επικείμενο γήπεδο πρόκειται να την επηρεάσει με τρόπο πρωτοφανή και να μεταμορφώσει ριζικά μια περιοχή που έως τώρα είχε αφεθεί στην τύχη της και στα χέρια των πιο αποκλεισμένων κοινοτήτων – στους Ρομά και στους πρόσφυγες (εκεί λειτουργούσε μια δομή φιλοξενίας). Με αυτή την έννοια, το πρότζεκτ της Ότα ανταποκρίνεται στις απότομες αλλαγές που συντελούνται στην Αθήνα, μια πόλη που βιώνει μια βίαιη απώλεια των δημόσιων χώρων της και μετατρέπεται σταδιακά σε πεδίο κερδοφορίας και κερδοσκοπίας. Ενεργοποιώντας την υλική, υποκειμενική και συναισθηματική μνήμη του παζαριού, το πρότζεκτ φιλοδοξεί να διευρύνει τις συζητήσεις γύρω από τις αναμνήσεις και τις επιθυμίες μας για τους τόπους στους οποίους ζούμε.