Diogo da Cruz & Fallon Mayanja: through the looking sea

Τα τελευταία πέντε χρόνια, οι Diogo da Cruz και Fallon Mayanja συνθέτουν ένα αφήγημα επιστημονικής φαντασίας μέσα από ταινίες, γλυπτά και ηχητικά δρώμενα, στο πλαίσιο ενός διαλόγου για τις αποικιοκρατικές δομές και τη μη βιώσιμη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων. Εξερευνούν τη δύναμη της μυθολογίας και τη δυνατότητά της να επανενεργοποιεί και να επαναπροσδιορίζει ιστορίες και τόπους.

Μία από τις κεντρικές ιδέες του έργου είναι η μνήμη του νερού. Αντλώντας έμπνευση από τη φιλοσοφική σκέψη του υδροφεμινισμού, εξετάζουν το ζήτημα της ενσυναίσθησης με άλλα πλάσματα –ανθρώπινα και μη– αντιμετωπίζοντας τα σώματα ως προσωρινά δοχεία για το νερό που τα συνθέτει. Καθημερινά, αυτό το νερό διαρρέει εκτός και αντικαθίσταται με νέο. Το νερό φέρει αναμνήσεις των σωμάτων από τα οποία έχει περάσει, με αποτέλεσμα ο καθένας μας να αποτελεί ένα πολύπλοκο μωσαϊκό ιστοριών. Οι Da Cruz και Mayanja βλέπουν τον Ατλαντικό Ωκεανό ως ένα τεράστιο σώμα νερού που συγκεντρώνει μια κολοσσιαία συλλογική μνήμη, εμπεριέχοντας ταυτόχρονα όλα τα σκλαβωμένα σώματα που υπήρξαν θύματα της αποικιακής απληστίας. Τα σώματα αυτά τώρα ζουν μέσα από άλλες μορφές ζωής, στα βάθη και στην επιφάνεια της θάλασσας, και αποτελούν τους πρωταγωνιστές του έργου.

Η νέα εκδοχή αυτής της αφήγησης, που θα αναπτυχθεί στο πλαίσιο του Onassis AiR, διατηρεί τον Ατλαντικό ως σημείο αναφοράς και ταυτόχρονα στρέφεται σε ένα ακόμη υδάτινο σώμα. Από την έναρξη του διαλόγου τους, οι καλλιτέχνες στόχευαν σε μια σύνδεση με το ουσιαστικό πλαίσιο της Μεσογείου. Μέσα από επιτόπιες επισκέψεις, συνεντεύξεις και συναντήσεις στην Αθήνα, το έργο σκοπεύει να ρίξει φως στους αποικιοκρατικούς μηχανισμούς και τις δομές που συνεχίζουν να διέπουν τη σχέση μεταξύ Δυτικού κόσμου και Παγκόσμιου Νότου και την ανεξέλεγκτη εκμετάλλευση του περιβάλλοντος.

«Καθώς το σώμα μου γίνεται το σώμα σου, στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε πολλαπλά, συλλογικά σώματα. Κουίρ σώματα. Σώματα που αμφισβητούν τι πρέπει να είναι τα σώματα, πώς να κινούνται, πώς να αγαπούν. Τα σώματά μας είναι ρευστά και διαρρέουν. Όταν χορεύουμε, όταν φιλιόμαστε, όταν αγαπάμε, όταν γιορτάζουμε, όταν καλωσορίζουμε ο ένας τον άλλον. Όταν μοιραζόμαστε αυτό τον χώρο, μέσω του οποίου μπορούμε να είμαστε η πληρέστερη εκδοχή του εαυτού μας.

Κι όταν είσαι πλήρως ο εαυτός σου, αισθάνεσαι πόσο πλήρες είναι και το νερό μέσα σου. Ξέρεις πώς να το γιορτάσεις, μαθαίνεις πώς να το φροντίσεις και επιθυμείς να φροντίσεις και τα σώματα άλλων. Τα καλείς να κολυμπήσουν και να βουτήξουν στα κύματά σου.

Ό,τι κι αν σχεδιάζουμε να αλλάξουμε στον τρόπο που συμπεριφερόμαστε, στον τρόπο που συνδεόμαστε, πρέπει να ξεπεράσουμε τα άνωθεν επιβεβλημένα εθνικά σύνορα: την ολοκληρωτική αρχή του να ορίζουμε πού αρχίζει και πού τελειώνει κάτι, θέτοντας όρια στην άπειρη πολυπλοκότητα.

Σας καλούμε να βουτήξετε σε μια υποθετική άσκηση: μέσα από έναν ανοιχτό διάλογο θα δημιουργήσουμε έναν μύθο που εμφορείται από μια πληθώρα σχέσεων με τη Μεσόγειο. Έτσι, καθεμία από τις εμπειρίες και τις αναμνήσεις σας θα δώσει ζωή στους χαρακτήρες της ιστορίας. Ίσως και να τους υποδυθείτε, σαν να προβάρετε την πορεία σας προς μια υποβρύχια ύπαρξη.

Μαζί θα φανταστούμε τους κατοίκους στα βάθη της θάλασσας: πώς κινούνται, πώς επικοινωνούν, πώς αναπαύονται, πώς αγαπούν, πώς παρατηρούν την επιφάνεια και ακούνε τα φορτηγά πλοία, πώς υποδέχονται νέα μέλη στην κοινότητά τους, πώς παρατηρούν τις ακτές, πώς αντικρίζουν τον κόσμο μέσα από τη θάλασσα.

Θα είναι μια άσκηση επέκτασης του χρόνου και του χώρου, που θα μας καλέσει να φανταστούμε πώς τα μέλη μιας κοινότητας στις σκοτεινές αβύσσους της Μεσογείου συναντήθηκαν στο μακρινό παρελθόν, πώς ανταποκρίνονται στις ανθρώπινες πράξεις του παρόντος και πώς θα αντιμετωπίσουν την αποχώρηση του ανθρώπινου είδους στο μέλλον.

Όταν η στεριά υπερθερμανθεί, ο αέρας γίνει τοξικός και οι παράκτιες πόλεις πλημμυρίσουν από την άνοδο στη στάθμη της θάλασσας, ίσως ο άνθρωπος να αναγκαστεί να ξαναπροσαρμοστεί στο υδάτινο περιβάλλον, να μάθει ξανά να αναπνέει οξυγόνο από το νερό και να ενταχθεί στην κοινότητα της θάλασσας.

Θα είναι μια άσκηση στο να ακούμε, να μοιραζόμαστε και να κάνουμε υποθετικά σενάρια. Να επαναπροσδιορίσουμε την εξαφάνιση του είδους μας. Να θυμηθούμε τα θύματα της έλλειψης ενσυναίσθησης. Θα είναι μια αφήγηση που αποκαθιστά τις βαθιές συνδέσεις με το νερό, με την αντίσταση και με την πίστη.

Εμείς, ως Fallon & Diogo, πιστεύουμε ακράδαντα ότι μέσω της φαντασίας, των υποθετικών σεναρίων και της μυθοπλασίας μπορούμε να οραματιστούμε μαζί ένα εναλλακτικό μονοπάτι προς έναν άλλο κόσμο. Να υπερβούμε καταπιεστικά συστήματα και να ευαισθητοποιηθούμε για το μέλλον. Να υφάνουμε από κοινού ένα αντίδοτο.

Κατά τη διάρκεια του προγράμματος καλλιτεχνικής φιλοξενίας, ξεκινήσαμε διαλόγους με διάφορους ανθρώπους στην Αθήνα για τη σχέση τους με τη Μεσόγειο, επισκεφτήκαμε φυσικούς και μουσειακούς χώρους και ορίσαμε τις στρατηγικές και τους στόχους για την πιθανή αφηγηματική διαδρομή μιας υποβρύχιας κοινότητας. Στα Open Days του Onassis AiR παρουσιάσαμε το φανζίν “OASES”, όπου συγκεντρώσαμε διάφορα κείμενα και εικόνες από τα πρώτα στάδια της έρευνάς μας. Αυτό συνοδεύτηκε από μια σειρά μικρών γλυπτών με τίτλο “breaching mammals”, ενώ το ηχητικό κομμάτι “humid harmonia” λειτούργησε ως πρόσκληση για να βυθιστεί το κοινό στο ηχητικό βασίλειο της μυθοπλαστικής αφήγησης. Στο τέλος του προγράμματος, διοργανώσαμε το εργαστήριο “rehearsal for a mediterranean underwater community” [Πρόβα για μια μεσογειακή υποβρύχια κοινότητα], μια συλλογική άσκηση υποθετικής μυθολογίας με θέμα μια κοινότητα που κατοικεί στα βάθη της Μεσογείου. Αυτό το εργαστήριο άνοιξε μια δίοδο για μετασχηματισμό. Μέσα από συνομιλίες, ακροάσεις και κοινές αφηγήσεις, συνδιαμορφώσαμε μια μυθολογία με βάση τις προσωπικές μας μνήμες και εμπειρίες, καθώς και τη σχέση μας με τη θάλασσα. Έναν μύθο διαποτισμένο και τροφοδοτημένο από τις πολλαπλές πολιτισμικές, οικολογικές και πολιτικές πραγματικότητες της Μεσογείου. »