Η Απόσταση | Tiago Rodrigues

Ο Τιάγκο Ροντρίγκες, ένας σπουδαίος παραμυθάς του σύγχρονου θεάτρου, στο τελευταίο του έργο μάς παραδίδει ένα γράμμα αγάπης για την οικογένεια. Ένας δεσμός πέρα από πλανήτες, περιβαλλοντικές καταστροφές, ζωές. Ένα φωνητικό μήνυμα που διανύει το άπειρο. Και μετά άλλο ένα, και άλλο ένα. Κάθε επικοινωνία πιο δυνατή από τη μνήμη, πιο αχανής από την απόσταση. Δύο ζωές σε τροχιά πάνω σε μια περιστροφική σκηνή, μακριά, κι όμως πιο κοντά από ποτέ άλλοτε.

Σε μισό αιώνα από σήμερα, η ανθρωπότητα παλεύει να επιβιώσει. Η ζωή στη Γη γίνεται όλο και πιο επισφαλής, ενώ ένα κομμάτι του πληθυσμού κατοικεί πλέον στον Κόκκινο Πλανήτη, προσπαθώντας να θεμελιώσει νέες μορφές οργάνωσης και συνύπαρξης. Ο Τιάγκο Ροντρίγκες αφηγείται την ιστορία ενός πατέρα που επιλέγει να μείνει πίσω στη Γη, διστάζοντας να απαρνηθεί όσα χάνονται, και μιας κόρης που επιλέγει τον Άρη, ανοίγοντας την αγκαλιά της σε ένα ασύλληπτο μέλλον. Τους χωρίζουν 225 εκατομμύρια χιλιόμετρα, κι όμως –όπως λέει και ο ίδιος– «μιλώντας για την απόσταση, ανακαλύπτουμε επίσης την εγγύτητα […] Η δυσαρμονία ανάμεσα σε έναν συλλογικό στόχο και στην πραγματικότητα της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας είναι ένα από τα παράδοξα της εποχής μας. Πώς θα το εξηγήσουμε αυτό στις επόμενες γενιές; Ίσως είναι το σύμπτωμα του ποιοι είμαστε ως είδος: μια βαθιά αντίφαση ανάμεσα στην τεράστια δημιουργική μας ικανότητα και στην τάση μας για καταστροφή. Το "La Distance" στοχάζεται πάνω στο τιτάνιο έργο που μας περιμένει στα επόμενα πενήντα χρόνια. Αλλά το αισθάνομαι σαν κάποιον που, αφού διάβασε μια εγκυκλοπαίδεια, γράφει τελικά ένα σονέτο. Είναι μια μεγέθυνση μέσω της μικρογραφίας».

«Η Απόσταση» του Ροντρίγκες είναι ένα διαπλανητικό σκηνικό σε περιστροφή. Δύο συγγενείς σε παράλληλη τροχιά. Ένα αθέατο νήμα που ενώνει γενιές. Μια συγκινητική ελεγεία για τη μνήμη, την υπαρξιακή σύγκρουση, τη γονεϊκότητα και τη χειραφέτηση των παιδιών. Μια παράσταση βαθιά ανθρώπινη, που γιορτάζει την απεραντοσύνη του σύμπαντος και της αγάπης. Δύο κόσμοι που τελικά γίνονται ένας.

Αφετηρία

Ξεκινώ κάθε νέο μου έργο προσπαθώντας να απαντήσω ταυτόχρονα σε δύο ερωτήματα. Το πρώτο ερώτημα είναι: «Με ποιους θέλω να συνεργαστώ;» Αλλά αυτό δεν αφορά μόνο τη δουλειά. Γνωρίζοντας ότι η ζωή είναι σύντομη, ότι ο χρόνος είναι πολύτιμος και ότι το θέατρο είναι μια έντονα κοινωνική δραστηριότητα στην οποία η επαγγελματική και η προσωπική σφαίρα αλληλεπικαλύπτονται, το ερώτημα παίρνει μια διαφορετική μορφή: «Με ποιους θέλω να περάσω ένα σημαντικό μέρος της ζωής μου, εργαζόμενος και μοιοραζόμενος μια εμπειρία που μπορεί να αποδειχθεί μεταμορφωτική;»

Το δεύτερο ερώτημα είναι: «Ποια θέματα αισθάνομαι την επείγουσα ανάγκη να θίξω επί σκηνής;» Και εδώ, το ερώτημα ενδεχομένως να έχει και άλλα επίπεδα, γιατί στο παρελθόν είχα την τάση να μεταφράζω μια τρόπον τινά απόσταξη των ανησυχιών μου ως πολίτη και των προσωπικών μου αγωνιών σε μια αίσθηση καλλιτεχνικής επιτακτικότητας. Το ερώτημα, λοιπόν, γίνεται: «Ποια θέματα προσωπικής και πολιτικής επιτακτικότητας νιώθω την ανάγκη να μεταφέρω στο θέατρο;» Έτσι, η πρώτη πρόκληση που θέτω στον εαυτό μου κατά τη σύλληψη κάθε έργου είναι να προσπαθήσω να συνταιριάξω τις απαντήσεις σε αυτά τα δύο ερωτήματα.

Στη συγκεκριμένη περιστάση, η απάντηση στο πρώτο ερώτημα είναι ο Adama Diop. Συνεργάστηκα για πρώτη φορά με τον Αντάμα το 2021, στη μοναδική μου παραγωγή θεατρικού έργου ρεπερτορίου μέχρι σήμερα, τον «Βυσσινόκηπο» του Τσέχοφ. Ο Λοπάχιν του, τόσο σύνθετος, αυθεντικός και γεμάτος ανθρωπιά, άξιζε απόλυτα το βραβείο Καλύτερης Ανδρικής Ερμηνείας της Ένωσης Κριτικών της Γαλλίας και συγκίνησε το κοινό σε πολλές χώρες. Η επιθυμία μου να συνεργαστώ ξανά με τον Αντάμα ανταποκρίνεται στην πρόθεσή μου να διευρύνω τη συνεργασία που ξεκινήσαμε πριν από τρία χρόνια και να εμβαθύνω μια καλλιτεχνική συνεννόηση βασισμένη στην κοινή κατανόηση της ευθύνης και της ελευθερίας ενός ηθοποιού πάνω στη σκηνή. Η συγκρότηση μιας ομάδας τακτικών καλλιτεχνικών συνεργατών στους τομείς του φωτισμού, του ήχου, της σκηνογραφίας και της ενδυματολογίας γύρω από την καλλιτεχνική παρουσία του Αντάμα αποτελεί θεμελιώδη αφετηρία για αυτό το έργο.

Η απάντηση στο δεύτερο ερώτημα προκύπτει από διάφορες αποσπασματικές απαντήσεις, που συνυπάρχουν σε έναν λαβύρινθο θεματικών και ποιητικών συμπτώσεων. Με ενδιαφέρει να διερευνήσω την απόσταση που μπορεί να αναπτυχθεί ανάμεσα σε έναν πατέρα και μια κόρη τόσο ως συγκεκριμένο θέμα όσο και ως μια μεταφορά της σύγκρουσης γενεών, η οποία, στο πλαίσιο της σημερινής κλιματικής κρίσης, μπορεί μερικές φορές να μεταφραστεί σε υπαρξιακή σύγκρουση. Θέλω να μιλήσω για την ιδέα ότι η ανθρωπότητα έχει φτάσει σε ένα σημείο της ιστορίας της όπου δεν μπορούμε πλέον να περιμένουμε ότι οι μελλοντικές γενιές θα ζήσουν καλύτερα από τις προηγούμενες, μια φιλοδοξία που αποτελεί τη βάση των κοινωνικών και πολιτικών θεσμών εδώ και αιώνες. Νιώθω την ανάγκη να αναρωτηθώ πόσο μεγάλο θα είναι το χάσμα μεταξύ των γενεών σε ένα μέλλον που είναι δυστοπικό αλλά ολοένα πιο ρεαλιστικό, σε μια εποχή με διαμάχες για τους φυσικούς πόρους και περιβαλλοντική καταστροφή. Θέλω να καταλάβω αν οι νέοι του σήμερα και του μέλλοντος θα βλέπουν τον κόσμο (ή τους κόσμους) τόσο διαφορετικά από εμάς και τους προγόνους μας, ώστε να δυσκολεύονται να μας κατανοήσουν.

Με ενδιαφέρει επίσης να προβάλω μια αφήγηση σε ένα σχετικά μακρινό μέλλον, πενήντα χρόνια από τώρα, σε μια προσπάθεια να διερευνήσω ποια πορεία θα πρέπει να ακολουθήσει η ανθρωπότητα αν είναι να αποικίσουμε τον πλανήτη Άρη. Πώς θα επιλεγούν οι άποικοι; Πώς θα είναι η ζωή στον Άρη και στη Γη; Τι σημαίνει να ανήκεις σε ένα είδος που ζει σε δύο πλανήτες; Πώς θα αλλάξουν οι οικογενειακές, κοινωνικές και ιδιωτικές συμπεριφορές από αυτό το διαστημικό πρόγραμμα διασποράς;

Ένα από τα επαναλαμβανόμενα θέματα συζήτησης που μοιράζομαι με τον Αντάμα από την πρώτη μας συνάντηση είναι η θεατρική εκπαίδευση, με βάση το κοινό μας ενδιαφέρον για τις διαδρομές που ακολουθούν οι νέοι καλλιτέχνες. Είμαστε επίσης και οι δύο πατέρες, που ενδιαφερόμαστε για το πώς βλέπουν τον κόσμο οι κόρες και οι γιοι μας. Το γεγονός ότι και οι δύο ζούμε και εργαζόμαστε σε μια χώρα που δεν είναι η γενέτειρά μας είναι μια άλλη κοινή συνθήκη που κατευθύνει τις συζητήσεις μας προς το θέμα της απόστασης. Όταν αρχίσαμε να συναντιόμαστε για να συζητήσουμε αυτό το έργο, μου ήταν αμέσως σαφές ότι το πεδίο της συνεργασίας μας θα ήταν γόνιμο για να δημιουργήσουμε μια παράσταση που θα θίγει την απόσταση ανάμεσα σε έναν πατέρα και μια κόρη· μια οικεία, μικροσκοπική αλληγορία για θέματα κολοσσιαίας οικουμενικής επιτακτικότητας.

Ακολούθησε μια δυναμική και εμπνευσμένη συνάντηση με τη νεαρή ηθοποιό Alison Dechamps, η οποία επιβεβαίωσε τη διπλή διάσταση αυτού του έργου. Μιλώντας για την απόσταση ανάμεσα σε δύο χαρακτήρες σε δύο διαφορετικούς πλανήτες, ασχολούμαστε επίσης με την απόσταση μεταξύ των γενεών στην κοινωνία και στο θέατρο. Τέλος, μιλώντας για την απόσταση, ανακαλύπτουμε επίσης την εγγύτητα.

-Tiago Rodrigues