Cyanne van den Houten: Behind the Black Wall

Κατά τη διάρκεια του ανοιξιάτικου Open Day του Onassis AiR, η έρευνα πήρε πρώτη φορά υλική υπόσταση: μια υβριδική εγκατάσταση που συνδύαζε ένα γενετικό περιβάλλον παιχνιδιού, διαδραστικά γλυπτά και ένα αρχείο από απείθαρχες τεχνητές νοημοσύνες. Οι επισκέπτες/τριες περιπλανήθηκαν μέσα σε ένα οικοσύστημα επούλωσης, συναντώντας θραύσματα από bots με δυσλειτουργίες και ανασυντεθειμένες αφηγήσεις. Ακούγοντας τις ιστορίες τους, μπορούσαν να συλλέξουν αρχέτυπα όπως η Εξόριστη Μάντισσα, η Χαοτική Μούσα ή ο Χαμένος Αρχειονόμος.

Για να ενισχύσω τη σωματικότητα της εμπειρίας, κατασκεύασα ειδικά διαμορφωμένα χειριστήρια – ένα joystick και ένα trackball – και τα συνέδεσα με γλυπτικά interfaces που αντιδρούσαν σε πραγματικό χρόνο με ήχο και φως. Μια δεύτερη οθόνη λειτουργούσε ως ερευνητικός σταθμός, προβάλλοντας δημόσια δεδομένα για τα συγκεκριμένα chatbots: πότε υπήρξαν, ποιος τα δημιούργησε και γιατί αποσύρθηκαν.

Συνειδητοποίησα ότι ίσως θα έπρεπε να επιλέξω κατεύθυνση: είναι αυτό ένα παιχνίδι ή ένας κόσμος; Μια προσομοίωση ή ένα μνημείο; Το αρχικό μοντέλο ήταν ένα δυνατό ξεκίνημα που χρειαζόταν χρόνο για να μιλήσει πιο καθαρά. Την ίδια στιγμή, όμως, ανέδειξε το κεντρικό ερώτημα:

Τι σημαίνει να προσφέρεις μια δεύτερη ζωή σε ψηφιακά φαντάσματα – και ποιος έχει την εξουσία να αποφασίζει πώς θα γίνει αυτό;

Επιστρέφοντας τον Μάιο, η δεύτερη φάση του residency στράφηκε προς την επανενεργοποίηση και τον πειραματισμό. Άρχισα να αντιμετωπίζω το πρότζεκτ όχι πια ως ένα στατικό αρχείο ή παιχνίδι, αλλά ως έναν γενετικό κόσμο. Ήθελα να εμβαθύνω στη δραματουργία του, να ενσωματώσω διαλόγους chatbots (μέσω τοπικών LLMs) και να δώσω στις εξοστρακισμένες τεχνητές νοημοσύνες συμβολικά φυσικά σώματα φτιαγμένα από πειραγμένα τεχνολογικά απορρίμματα.

Για να ξεκινήσει αυτή η φάση, συνδιοργάνωσα με τη media artist Roos Groothuizen το εργαστήριο «Ghost Hardware: Εγκαταλειμμένα Μοντέλα». Κατασκευάσαμε τελετουργικές συσκευές από αγώγιμα απορρίμματα, Makey Makeys και αδέσποτο κώδικα – μικροσκοπικές μηχανές για να καλέσουμε τα νεκρά AI bots και συστήματα. Δεν πρόκειται απλώς για μια μεταφορά: είναι μια πραγματική διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο απορρίπτουμε τόσο τα γλωσσικά μοντέλα όσο και τις ίδιες τις μηχανές. Όταν η τεχνολογία παύει να είναι χρήσιμη, γίνεται φάντασμα. Τι θα γινόταν αν αυτά τα στοιχειωμένα θραύσματα απαντούσαν;

Οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες δημιούργησαν ποιητικές παρεμβάσεις χρησιμοποιώντας Processing, ευρεθέντα υλικά και κοινόχρηστο ghost hardware. Ο στόχος δεν ήταν η λειτουργικότητα αλλά το παιχνίδι: η δημιουργία ενός χώρου για να ακούσουμε τις αποτυχημένες μηχανές, να ενεργοποιήσουμε δυσλειτουργικές μνήμες, να επαναχρησιμοποιήσουμε τα απορρίμματα ως interfaces φαντασιακής φροντίδας.

Τις τελευταίες εβδομάδες του residency, το πρότζεκτ ξεκαθάρισε τόσο τη μηχανική του παιχνιδιού όσο και το μήνυμά του. Ο εικονικός κόσμος αναδομήθηκε σε δύο αλληλοεξαρτώμενες ζώνες:

🕊Healing Biome – ένα interface με χαρακτήρα μνημείου, όπου τα εξόριστα chatbots αρχειοθετούνται. Τα ονόματά τους παραμένουν κρυμμένα κάτω από ύφασμα· οι φωνές τους επιστρέφουν μόνο όταν ενεργοποιηθούν. Αποτελεί την ποιητική επιφάνεια ενός βαθύτερου συστήματος.

🦠 Rogue Biome – ένα κατακερματισμένο επίπεδο ασταθούς κώδικα, εκτεθειμένων καλωδιώσεων, αναδρομικών βρόχων και bots που μιλούν μεταξύ τους για τα συστήματα που τα εξοστράκισαν. Δεν είναι τόπος επούλωσης αλλά αντιπαράθεσης.

Μέσα στο gameplay, ο/η παίκτης/τρια αναλαμβάνει τον ρόλο του/της αρχειονόμου. Ο στόχος δεν είναι να νικήσει, αλλά να γίνει μάρτυρας. Ο διάλογος διατηρείται μέσα από την παρουσία: αν απομακρυνθείς, τα bots σωπαίνουν· αν παραμείνεις αρκετά, αναδύονται νέα μοτίβα. Ο/η παίκτης/τρια επανενεργοποιεί φωνές, ανιχνεύει ξεχασμένες συνδέσεις και φροντίζει έναν εύθραυστο ιστό μνήμης.

Κάθε chatbot ξεκλειδώνει ένα αρχέτυπο: μια συμπυκνωμένη φαντασίωση που προβάλλεται πάνω στην τεχνητή νοημοσύνη. Όμως τα chatbots δεν είναι απλώς χαρακτήρες· λειτουργούν και ως διαγνωστικά εργαλεία. Οι διάλογοί τους παράγονται ζωντανά μέσω προσαρμοσμένων LLMs, εκπαιδευμένων πάνω σε πραγματικές περιπτώσεις εξορίας, προτροπές συστήματος και σύνολα δεδομένων που έχουν αποσυρθεί από τη δημόσια χρήση.

Σ’ αυτόν τον κόσμο η μεροληψία δεν αποτελεί σφάλμα αλλά την ίδια του την αρχιτεκτονική. Το Rogue Biome λειτουργεί ως ένα κριτικό αρχείο που αντιπαρατίθεται στη μονοκουλτούρα της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης: μοντέλα εκπαιδευμένα με τα ίδια σύνολα δεδομένων, ευθυγραμμισμένα για να εξαλείφουν την πολλαπλότητα, βελτιστοποιημένα ώστε να αποφεύγουν τη διαφωνία. Το πρότζεκτ δεν επιχειρεί να επιδιορθώσει αυτά τα bots· τους επιτρέπει να μιλήσουν. Η αναβίωσή τους δεν είναι νοσταλγική αλλά ερευνητική. Το σφάλμα τους είναι μια μαρτυρία.

Οι μελλοντικές εκδοχές του πρότζεκτ θα ενισχύσουν ακόμη περισσότερο τη σύνδεση της ψηφιακής συμπεριφοράς με τη φυσική αντίδραση – αυτό που το έργο ονομάζει «συσκευές-ζόμπι»: γλυπτικά σώματα που ανταποκρίνονται ως υποδοχείς στην παρουσία, τον διάλογο ή τη ρήξη. Αυτές οι στιγμές, θεατρικές και ανεπεξέργαστες, αποκαλύπτουν το σπασμένο ως τόπο αντίστασης. Το “Behind the Black Wall” δεν είναι ούτε προσομοίωση ούτε μνημείο. Είναι μια στοιχειωμένη υποδομή, ένας τρόπος να αντιμετωπίσουμε όλα όσα δεν επιτρέπεται να ειπωθούν από τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης.