Benjamín Labatut

Ο συγγραφέας Μπενχαμίν Λαμπατούτ αψηφά κατατάξεις και περιορισμούς, καθώς δημιουργεί ένα νέο, δικό του, υβριδικό είδος που σαγηνεύει κοινό και κριτικούς. Ακροβατώντας ανάμεσα στην επιστήμη και τη μυθοπλασία, στη μεγαλοφυΐα και την παραφροσύνη, στα όνειρα και τους εφιάλτες της επιστημονικής προόδου, ο Λαμπατούτ παράγει ένα κράμα που προκαλεί δέος –και ενίοτε τρόμο– και όπου τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας θολώνουν και συγχέονται.

Μυστηριώδης, ακριβοθώρητος και πολυμεταφρασμένος, ο Λαμπατούτ έχει ήδη λάβει πλήθος διεθνών διακρίσεων για το έργο του, ενώ με το βιβλίο του, «Όταν παύουμε να καταλαβαίνουμε τον κόσμο», βρέθηκε ανάμεσα στους φιναλίστ για το Διεθνές Βραβείο Booker του 2021. Στο «MANIAC» (2023), ο Λαμπατούτ αφηγείται την ιστορία του John von Neumann, της μεγαλύτερης ιδιοφυΐας του 20ού αιώνα, εμβαθύνοντας στα σκοτεινά θεμέλια και τους μύθους του σύγχρονου κόσμου μας και στην αναδυόμενη εποχή της τεχνητής νοημοσύνης.

Ο Λαμπατούτ γεννήθηκε στο Ρότερνταμ της Ολλανδίας το 1980 και μεγάλωσε στη Χάγη, ενώ τώρα ζει και γράφει στο Σαντιάγο της Χιλής. Αν και γενικά αποφεύγει τα φώτα της δημοσιότητας, σε αυτή τη σπάνια ευκαιρία θα κάνει μια εμφάνιση στην Αθήνα και στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στις 21 Μαΐου, προκειμένου να μας μιλήσει για το συναρπαστικό έργο του.

Τα βιβλία του Μπενχαμίν Λαμπατούτ κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις ΔΩΜΑ.

«Ο Μπενχαμίν Λαμπατούτ είναι το νέο λογοτεχνικό φαινόμενο της Λατινικής Αμερικής»

-El País

«Σε αιχμαλωτίζει. Ένα μη κατατάξιμο υβρίδιο επιστημονικού δοκιμίου και μυθοπλασίας»

-The Washington Post

«Κάψουλα υδροκυανίου»

-Ruth Franklin, The New Yorker

«Ένα δυστοπικό μη μυθοπλαστικό λογοτέχνημα τοποθετημένο όχι στο μέλλον αλλά στο παρόν»

-John Banville, The Guardian

«Ένας λογοτεχνικός μονόκερος»

-Physics Today

• Τον Ιούνιο του 20222, με αφορμή τη συμμετοχή του στο Louisiana Literature Festival στο Louisiana Museum of Modern Art της Δανίας, ο Μπενχαμίν Λαμπατούτ συνομίλησε με τον Peter Adolphsen.
• Τι σημαίνει να χτίζεις κόσμους; Για τον Λαμπατούτ, η μυθοπλασία είναι ένα ανθρώπινο εργαλείο που έχουμε αναπτύξει για να μπορέσουμε να καταλαβαίνουμε τον κόσμο, την πραγματικότητα αλλά και αυτό που μας συμβαίνει. «Οτιδήποτε προέρχεται από έναν συγγραφέα είναι μυθοπλασία. Η μυθοπλασία δεν είναι η επινόηση μιας ιστορίας· δεν έχει να κάνει με τη φαντασία. Έχει να κάνει με την αντίληψη. Υπάρχει ένα μεγάλο μέρος μυθοπλασίας μέσα στην ίδια την αντίληψη· δεν είναι μόνο οι ιστορίες. Συμβαίνει συνεχώς· απλώς δεν προσέχουμε ότι συμβαίνει» λέει ο Λαμπατούτ.
• Το «MANIAC» μιλά για τους εφιάλτες που γεννήθηκαν μέσα από τα τρελά όνειρα της λογικής, διηγούμενο την ιστορία της νέας θεότητας που έπλασε ο άνθρωπος και η οποία σήμερα απειλεί να τον αντικαταστήσει. Στο «Όταν παύουμε να καταλαβαίνουμε τον κόσμο», η επιστήμη γίνεται λογοτεχνία, το δοκίμιο γίνεται μυθοπλασία και η βιογραφία γίνεται φαντασία. Ποια είναι άραγε αυτή η απειλητική σκιά που σέρνεται πίσω από το φως της επιστημονικής γνώσης; Από τον H. P. Lovecraft στον Philip K. Dick και από τον David Hilbert στον Kurt Gödel και τη θεωρία του χάους, στον «Λίθο της Τρέλας» ο Μπενχαμίν Λαμπατούτ αναμετριέται με την επιστροφή των δαιμόνων του ανορθολογισμού σ’ έναν κόσμο που μοιάζει να έχει καταστεί αμετάκλητα ακατανόητος. Αυτό που κάνει τη διαδικασία γραφής του Λαμπατούτ τόσο μοναδική είναι το γεγονός πως είναι βαθιά καθοδηγούμενη από την έρευνα: «Δεν με απασχολεί ιδιαίτερα η μορφή των ιστοριών· είναι όλα θέμα έρευνας· προσπαθώ να ανακαλύψω πράγματα. Για μένα, το να βρω τη φράση κάποιου άλλου είναι πιο σημαντικό από το να τη σκεφτώ μόνος μου. Είναι το κομμάτι που απολαμβάνω. Με αυτή την έννοια, πλέον η γραφή θυμίζει περισσότερο αυτή την αίσθηση του να περπατάς και να μαζεύεις πράγματα από το έδαφος».
• Για τον ίδιο, η ιστορία ενός βιβλίου του παίρνει μορφή κατά τη διάρκεια της έρευνας. Δεν αναζητά απλώς δεδομένα, αναζητά τη μορφή της ιστορίας και αυτό έχει να κάνει με το τι βρίσκει διαθέσιμο. Τα σημεία όπου μπαίνει η μυθοπλασία στις ιστορίες του είναι εκεί όπου οι πληροφορίες που βρίσκει είναι αποσπασματικές: όχι τόσο γνωστά πρόσωπα ή άνθρωποι που δεν άφησαν κανένα ίχνος στην ιστορία. Όπως έχει δηλώσει, η δική του διαδικασία συγγραφής «έχει να κάνει περισσότερο με το να παρατηρείς τον κόσμο παρά να σκέφτεσαι γι’ αυτόν».
• Η γοητεία που μπορεί να ασκήσει μια καλή ιστορία είναι το «κλειδί», ο στόχος κάθε συγγραφέα. Ο Λαμπατούτ αναφέρει πως η γοητεία, πέρα από το «κλειδί» για όλα αυτά, είναι και αυτό στο οποίο πρέπει να στοχεύει η γραφή στα καλύτερά της. Και προσθέτει πως «η λατινική ρίζα της λέξης [fascination] προέρχεται από το “fascinus”, που σημαίνει το ανδρικό γεννητικό όργανο. Το να διεγείρεσαι είναι κάτι που η τέχνη καταφέρνει με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο. Είναι ενθουσιασμός· δεν είναι απλώς διασκέδαση. Πρέπει να σε αγγίξει πολύ βαθιά».
• Το όνειρο, το παραλήρημα και οι υπερβολές στα βιβλία του Μπενχαμίν Λαμπατούτ συναντούν την πραγματικότητά μας και η γραμμή αυτή μοιάζει τόσο λεπτή. «Αυτό που με γοητεύει είναι το παραλήρημα, τα τρελά όνειρα της λογικής και οι υπερβολές της σκέψης. Νιώθω να με καλούν κοντά τους οι αντιφάσεις που μας βασανίζουν και συγχρόνως μας διαφωτίζουν. Με ενδιαφέρει το χάος, το άσκοπο, το παράλογο, το τυχαίο και το άπειρο».
• Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα “The Guardian” τον Ιούλιο του 2024, ο Λαμπατούτ αναφέρεται σε μυστηριώδη και άλυτα πράγματα. «Στα βιβλία μου, μου αρέσει να προσκαλώ τους ανθρώπους να κατέβουν ξανά, να επιστρέψουν στο σκοτάδι, για να απολαύσουν αυτή τη σπάνια ευχαρίστηση του να βρίσκεσαι μπροστά σε κάτι που, όπως είπε ο [Γάλλος μαθηματικός] Alexandre Grothendieck, είναι τεράστιο και πολύ λεπτό· που είναι ήσυχο αλλά ξέρεις ότι μαίνεται».
• Κάποιος του έγραψε κάποτε πως τα βιβλία του του είχαν προκαλέσει κρίσεις πανικού και ο ίδιος τότε απάντησε [μέσα από τη συνέντευξη στη “The Guardian”] πως «τα βιβλία θα έπρεπε να σου προκαλούν κρίση πανικού – ή τουλάχιστον να σε καθοδηγούν προς αυτή την κατεύθυνση».

• Βραβείο: Santiago Municipal Literature Award (2013)
• Φιναλίστ για το Διεθνές Βραβείο Booker (2021)
• Φιναλίστ για το National Book Award (2021)
• Υποψήφιος για Prix Femina étranger (2024)