Προώθηση των Eλληνικών Σπουδών στις πέντε ηπείρους

Στιγμιότυπο από το Διεθνές Συνέδριο του θυγατρικού Iδρύματος Ωνάση στη Νέα Υόρκη με θέμα τις Ελληνικές Σπουδές στις Ηνωμένες Πολιτείες, στον Καναδά και στη Νότιο Αμερική

της Καλλιόπης Χρηστοφή

Tο Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης, από το 1975 που απέκτησε τη νομική του υπόσταση ως σήμερα, εκπονεί και εκτελεί, με συνέπεια και αποφασιστικότητα, προγράμματα με στόχο την προώθηση του Ελληνικού Πολιτισμού και της Ελληνικής Παιδείας σε παγκόσμιο επίπεδο.

Tέσσερις είναι οι κύριοι τομείς δραστηριοτήτων που αναπτύσσει το Ίδρυμα με σκοπό την προώθηση των Ελληνικών Σπουδών στο εξωτερικό: η οικονομική υποστήριξη Πανεπιστημιακών Προγραμμάτων και στις πέντε ηπείρους, η ένταξη αριθμού μαθημάτων, σεμιναρίων ή διαλέξεων σε διάφορα πανεπιστήμια των Η.Π.Α., αλλά και του Καναδά και της Νοτίου Αμερικής με το Πρόγραμμα των Επισκεπτών Καθηγητών, η διοργάνωση Διεθνών Συνεδρίων για τις Ελληνικές Σπουδές και, τέλος, το Πρόγραμμα ερευνητικών χορηγιών και εκπαιδευτικών υποτροφιών προς αλλοδαπούς.

Σε συνέντευξη Tύπου ο κ. Aντώνης Παπαδημητρίου παρουσίασε το πρόγραμμα ενίσχυσης των Eλληνικών Σπουδών στο εξωτερικό, παρουσία των κ.κ. Γεωργίου Mπαμπινιώτη, Παύλου Iωαννίδη και Παναγιώτη Kοντού

΄Οπως ανέφερε πρόσφατα σε συνέντευξη Τύπου στην παλαιά αίθουσα της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Αθηνών ο πρόεδρος του Ιδρύματος κ. Αντώνης Παπαδημητρίου, η ενίσχυση Πανεπιστημιακών Εδρών, Κέντρων Ελληνικών Σπουδών, καθώς και σχολείων, κλασικής παιδείας, δημοτικής και μέσης εκπαίδευσης εκτός Ελλάδος περιλαμβάνονται στις μόνιμες δραστηριότητες του Ιδρύματος, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια που υποβαθμίζονται ή ακόμα και καταργούνται πολλές έδρες Ελληνικών Σπουδών.
Tο Ίδρυμα, συμμεριζόμενο τις αντικειμενικές αντιξοότητες, αλλά και τις οικονομικές και διοικητικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι Πανεπιστημιακές Έδρες Ελληνικών Σπουδών εκτός Eλλάδος, με γνώμονα την προσφορά τους στον Ελληνικό Πολιτισμό, συνδράμει οικονομικά, είτε αυτοτελώς είτε σε συνεργασία με άλλους φορείς με παράλληλη δραστηριότητα, θεσμοθετημένα Πανεπιστημιακά Προγράμματα Ελληνικών Σπουδών που έχουν να παρουσιάσουν αξιόλογο και σταθερό έργο στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ, στον Καναδά και στη Νότιο Αμερική, καθώς επίσης και σχολεία δημοτικής και μέσης εκπαίδευσης στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, όπου διδάσκεται ο κλασικός πολιτισμός.

Άποψη του Πανεπιστημίου Kολούμπια της Nέας Yόρκης

Η ενίσχυση του Ιδρύματος καλύπτει τη διδασκαλία της αρχαίας και νέας ελληνικής γλώσσας, της ελληνικής λογοτεχνίας, ιστορίας και του ελληνικού πολιτισμού και πλαισιώνεται από την αποστολή στα εν λόγω εκπαιδευτικά ιδρύματα έργων ελληνικής γραμματείας, λεξικών, εγχειριδίων για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, καθώς επίσης και τεχνολογικού εξοπλισμού.
Το συνολικό ποσό που έχει διαθέσει το Ίδρυμα Ωνάση για την ενίσχυση των Ελληνικών Σπουδών σε 117 εκπαιδευτικά ιδρύματα σε 45 χώρες (από το 1975 έως σήμερα) ανέρχεται σε 15.266.538 δολ. ΗΠΑ.
Αναλυτικά έχουν κατά καιρούς επιχορηγηθεί: Στην Αργεντινή, το Ινστιτούτο Κλασικής και Μεσαιωνικής Φιλολογίας και το Τμήμα Κλασικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες, το Λεκτοράτο Νεοελληνικών Σπουδών και Ελληνικού Πολιτισμού του Universidad Nacional del Sur, Bahia Blanca, το Ελληνικό Νηπιαγωγείο του Μπουένος Άιρες, το Κέντρο Βυζαντινών Σπουδών CAEBiz Μπουένος Άιρες και το Σχολείο της Ελληνικής Κοινότητας «Πανελλήνιον». Στο Αζερμπαϊτζάν, το Κέντρο Νέας Ελληνικής Γλώσσας «Ν. Καζαντζάκης - Ε. Βanine» του Σλαβικού Πανεπιστημίου Αζέρης. Στην Αίγυπτο, το Τμήμα Αρχαίων Ευρωπαϊκών Πολιτισμών του Πανεπιστημίου Ain-Shams. Στην Αρμενία, η ελληνική Κοινότητα «Ελπίδα» στην πόλη Βαναντζόρ. Στην Αυστραλία, το Πανεπιστήμιο Νοτρ Νταμ. Στη Βόρειο Ιρλανδία, η Σχολή Ελληνικών, Ρωμαϊκών και Εβραϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κουίνς του Μπέλφαστ. Στη Βουλγαρία, το Πανεπιστήμιο Βελίκο Τίρνοβο, το Κλασικό Λύκειο Αρχαίων Γλωσσών και Πολιτισμών της Σόφιας, το Τμήμα Κλασικής και Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Σόφιας, το 12ο Κρατικό Λύκειο Σόφιας, το Σχολείο του Συλλόγου Ελλήνων Βουλγαρίας ΔΟΜΕ και το Βαλκανικό Σχολείο Σόφιας. Στη Βραζιλία, το Τμήμα Κλασικής Φιλολογίας του Κρατικού Πανεπιστημίου Παρανά, το Ινστιτούτο Φιλολογίας του Ομοσπονδιακού Πανεπιστημίου Φλουμινένσε του Ρίο ντε Τζανέιρο και το Κολέγιο Φιλοσοφίας, Λογοτεχνίας και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Σάο Πάολο. Στη Γαλλία, το Κέντρο Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Σοφία Αντίπολις της Νίκαιας, η Έδρα «Πλάτων» του Μεσογειακού Πανεπιστημιακού Κέντρου και το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Νανσύ ΙΙ. Στη Γερμανία, το Τμήμα Μεσαιωνικής και Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου του Κιέλου, το Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Μύνστερ, το Τμήμα Κλασσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Freie του Βερολίνου, το Τμήμα Νεοελληνικής και Βυζαντινής Φιλολογίας του Ruhr-Universitaet Bochum, το Τμήμα Κλασσικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Humbolt Universitaet Berlin, καθώς και οι Μαθητικές Κοινότητες της Στουτγκάρδης και του Ομπερτουρκχάιμ.

Tο κεντρικό κτήριο του Universidad Nacional del Sur του Mπουένος Άιρες

Στη Γεωργία, το Ινστιτούτο Κλασσικής Φιλολογίας, Βυζαντινολογίας και Νεοελληνικών Σπουδών του Κρατικού Πανεπιστημίου της Τυφλίδας. Στη Γκάνα, το Τμήμα Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Γκάνας. Στη Δανία, το Ελληνικό Σχολείο της Κοπεγχάγης. Στην Ελβετία, το Πρόγραμμα Νεοελληνικών Σπουδών του Ινστιτούτου Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Βέρνης. Στη Μεγάλη Βρετανία, τα Κολέγια Κλαιρ και Νιούχαμ του Πανεπιστημίου Καίμπριτζ, το Κολέγιο Έξετερ και το Πρόγραμμα Μελετών Προσφύγων του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, τη Μόνιμη Επιτροπή για τις Σπουδές Νέων Ελληνικών στα Πανεπιστήμια, το Ινστιτούτο Ελληνικής, Ρωμαϊκής και Κλασσικής Παράδοσης του Μπρίστολ και το Ελληνικό Δημοτικό Σχολείο και Ελληνικό Γυμνάσιο – Λύκειο Λονδίνου. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα Τμήματα Κλασσικών Σπουδών και Θεολογίας του Κολεγίου της Βοστώνης, το Πρόγραμμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μπράουν, η Έδρα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κολούμπια, το Τμήμα Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κορνέλ, η Έδρα Νεοελληνικών Σπουδών «Γεώργιος Σεφέρης» του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, το Τμήμα Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μίσιγκαν, το Κέντρο Τεχνών Άντερσον του Πανεπιστημίου Μπινγκχάμπτον, η Ανώτερη Σχολή Επιστημών Μπρονξ στη Νέα Υόρκη, το Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μιζούρι-Σαιντ Λούις, το Κέντρο Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του Κολεγίου Κουίνς, το Τμήμα Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Ουάσιγκτον, το Τμήμα Ανθρωπολογίας και Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Ρόουντ Άιλαντ, το Ορθόδοξο Ινστιτούτο «Πατριάρχης Αθηναγόρας», η Καλλινίκειος Βιβλιοθήκη του Ναού Αγίας Τριάδος Νέας Υόρκης και το Ελληνικό Σχολείο της Κοινότητας Μπάφαλο Νέας Υόρκης. Στην Ιορδανία, ο Τομέας Ελληνικής Γλώσσας του Πανεπιστημίου της Ιορδανίας και ο Σύλλογος Ελληνίδων Ιορδανίας, για τον εμπλουτισμό της δανειστικής βιβλιοθήκης τους. Στην Ισπανία: το Κέντρο Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Γρανάδας, τα Τμήματα Νεοελληνικών Σπουδών και Κλασικής Φιλολογίας του Αυτόνομου Πανεπιστημίου Μαδρίτης, το Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Βαγιαδολίδ και το Τμήμα Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Σεβίλλης. Στο Ισραήλ, το Πρόγραμμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Χάιφα. Στην Ιταλία, το Σικελικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών και η Κοινότητα Σικελίας «Τρινάκρια». Στο Καζακστάν η Ομοσπονδία Ελληνικών Κοινοτήτων. Στον Καναδά το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού του Τμήματος Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μανιτόμπα και το Τμήμα Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Οττάβας.

Πανεπιστήμιο του Bοσπόρου

Στην Κίνα, η Κεντρική Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου του Πεκίνου. Στην Κροατία, το Τμήμα Νεοελληνικών και Βυζαντινών Σπουδών του Πανεπιστημίου Ζαντάρ και το Κλασικό Γυμνάσιο του Ζάγκρεμπ. Στο Κονγκό, το Ορθόδοξο Ιεραποστολικό Κέντρο, Institut Lumière des Nations. Στην Κούβα, το Τμήμα Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Αβάνας. Στη Λευκορωσία, το Τμήμα Θεολογίας του Πανεπιστημίου Μινσκ και το Τμήμα Κλασικών Σπουδών του Κρατικού Πανεπιστημίου Γιάνκα Κουπάλα. Στη Λετονία, η Ελληνική Κοινότητα «Πατρίδα». Στη Λιθουανία, το Πρόγραμμα Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Βίλνιους. Στο Μεξικό, το Πανεπιστήμιο Ιμπεροαμερικάνα. Στη Μολδαβία, το Κρατικό Πανεπιστήμιο Τσισινάου. Στη Νότιο Αφρική, το Ελληνικό Σχολείο Σαχέτι και το Σχολείο Ελληνικής Κοινότητας Μπλομφοντέιν. Στην Ουγγαρία, το Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Εότβος Λοράντ. Στην Ουκρανία, το Κριμαϊκό Κέντρο Ερευνών Ανθρωπιστικών Σπουδών και το Επιστημονικό-Μεθοδολογικό Κέντρο «Ταυρική Βιβλιοθήκη» του Κρατικού Πανεπιστημίου Σιμφερούπολης, ο Επιστημονικός Σύλλογος «Ανδρέας Μπιλέτσκυ», το Ελληνικό Κέντρο Αζοφικής, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Τερνόπολης, το Κέντρο Τάρας Τσεβτσένκο του Πανεπιστημίου του Κιέβου, το Τμήμα Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Λβίβ Ιβάν Φράνκο, το Ινστιτούτο Ανθρωπιστικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Μαριούπολης και Ταυρικό Κέντρο Ελληνικών Σπουδών «Ελπίδα» της Σιμφερούπολης. Στην Πολωνία, το Πανεπιστήμιο Βαρσοβίας. Στην Πορτογαλία, το Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Λισσαβόνας. Στη Ρουμανία, το Λεκτοράτο Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Ιασίου Κούζα και το Γενικό Λύκειο Ιασίου. Στη Ρωσία, το Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών και το Τμήμα Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Λομονόσωφ της Μόσχας, το Τμήμα Ελληνικής Γλώσσας του Πανεπιστημίου Ροστόβ στο Ντον, το Κλασικό Ορθόδοξο Γυμνάσιο Κισλοβόντσκ, το Κλασικό Ορθόδοξο Γυμνάσιο Μόσχας, το 13ο Λύκειο Πετροζαβόντσκ, τα Σχολεία Ελληνικής Κοινότητος Μόσχας, ο Πανρωσικός Σύλλογος Νεοελληνιστών και το Σχολείο Ελληνικού Συλλόγου «Ταναΐς» στην πόλη Ροστόβ. Στη Σερβία και στο Μαυροβούνιο, η Έδρα Νεοελληνικών Σπουδών και το Ινστιτούτο Βυζαντινών Σπουδών του Πανεπιστημίου Βελιγραδίου και η Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Νόβι Σαντ. Στη Σλοβακία, το Ορθόδοξο Θεολογικό Σχολείο Πρεσόφ. Στην Τουρκία, το Τμήμα Δυτικών Γλωσσών και το Τμήμα Ιστορίας του Πανεπιστημίου Βοσπόρου και το Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κωνσταντινουπόλεως. Στην Τσεχία, το Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μπρνό και η Ένωση Ελληνικών Κοινοτήτων. Στη Φινλανδία, το Τμήμα Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι. Στη Χιλή, το Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Λος Άντες.

Στιγμιότυπο από το μάθημα της καθηγήτριας Kακαβά στο Kολλέγιο της Bοστώνης

Στο πλαίσιο του προγράμματος που έχει ως σκοπό την προώθηση της γλώσσας, του πολιτισμού και της ιστορίας της Ελλάδος στο εξωτερικό δραστηριοποιείται κατ’ εξοχήν το Θυγατρικό ΄Ιδρυμα Ωνάση στη Νέα Υόρκη. Δύο είναι οι κύριοι τομείς δραστηριοτήτων του, το Προγράμμα των Επισκεπτών Καθηγητών και η διοργάνωση Διεθνών Συνεδρίων για τις Ελληνικές Σπουδές. Το θυγατρικό ΄Ιδρυμα –πέρα από την πνευματική και καλλιτεχνική δραστηριότητα που αναπτύσσει με σπουδαίες εκθέσεις, μουσικές εκδηλώσεις, θεατρικές αναγνώσεις–, υλοποιώντας τα παραπάνω προγράμματα, συμβάλλει ουσιαστικά στην αναβάθμιση και εξάπλωση των Ελληνικών Σπουδών.

Βιβλιοθήκη του Κέντρου Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Γρανάδας

Μεγάλη επιτυχία σημείωσε το Διεθνές Συνέδριο που διοργάνωσε το θυγατρικό ΄Ιδρυμα Ωνάση την 1η Οκτωβρίου 2005 στη Νέα Υόρκη για τις Ελληνικές Σπουδές στις Ηνωμένες Πολιτείες, στον Καναδά και στη Νότιο Αμερική, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κατά τη διάρκεια της ημερίδας, ο πρόεδρος κ. Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών, και οι συμμετέχοντες επιστήμονες, Ελληνιστές από πανεπιστήμια του Καναδά, της Βορείου και Νοτίου Αμερικής, εξέτασαν θέματα που αφορούσαν τόσο στις κλασικές σπουδές και τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών όσο στον πολιτισμό της σύγχρονης Ελλάδος και τη διδασκαλία των Νέων Ελληνικών.

Πανεπιστήμιο της Bέρνης

Εντυπωσιάζει το ενδιαφέρον που δείχνουν για τα ελληνικά γράμματα, την κλασική αρχαιότητα και τις Νεοελληνικές Σπουδές, οι φοιτητές στα πανεπιστήμια του Μεξικού, της Κολομβίας, της Χιλής, της Αργεντινής, αλλά και για την Ελληνική Φιλοσοφία στα πανεπιστημία του Περού. Οι έδρες Νεοελληνικών Σπουδών στη Βόρειο Αμερική, παρά τις δυσκολίες στην ανεύρεση κονδυλίων, έχουν αυξηθεί. Ταυτόχρονα, οι φοιτητές που παρακολουθούν τα προγράμματα αυτά δεν προέρχονται μόνο από ΄Ελληνες της ομογένειας αλλά και από Αμερικανούς.
Βασική αδυναμία στον τομέα των Νεοελληνικών αποτελούν οι δημοσιεύσεις. Πολλές φορές το πρόβλημα δεν έχει να κάνει μόνο με τις φιλολογικές εκδόσεις, αλλά και με άλλους τομείς –ανθρωπολογία, κοινωνιολογία, πολιτικές επιστήμες–, όταν το περιεχόμενο αναφέρεται σε ελληνικά θέματα. Οι εκδότες, φοβούμενοι την έλλειψη ενδιαφέροντος του αναγνωστικού κοινού ή ακόμη και των βιβλιοθηκών, είναι συχνά απρόθυμοι να αναλάβουν την έκδοση τέτοιων βιβλίων.

Eντυπωσιακή πύλη στο Πανεπιστήμιο του Mπρίστολ

Δυσκολίες υπάρχουν και στο οργανωτικό πλαίσιο των Νεοελληνικών Σπουδών, λόγω έλλειψης θεσμοθετημένων εδρών. Στην περίπτωση αυτή, το πρόβλημα θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με την ένταξή τους στα τμήματα Κλασικών Σπουδών, αφού μάλιστα έτσι διασφαλίζεται η διαχρονικότητα από την Αρχαία Ελλάδα, στο Βυζάντιο μέχρι τη σύγχρονη Ελλάδα.
Ανταλλαγές διδασκόντων και φοιτητών μεταξύ των ιδρυμάτων των Ελληνιστών του εξωτερικού και των ελληνικών πανεπιστημίων, συνεργασία στην οργάνωση ελληνικών προγραμμάτων σπουδών στο εξωτερικό και θερινών μαθημάτων στην Ελλάδα, προσφορά Ελληνικών Σπουδών με ηλεκτρονικά μέσα στο πλαίσιο της προώθησης της συνεργασίας με άλλους κλάδους, ανάληψη πρωτοβουλίας από το Ίδρυμα Ωνάση για δημιουργία προγράμματος υποστήριξης ακαδημαϊκών εκδόσεων για τις Ελληνικές Σπουδές, ήταν μερικές από τις προτάσεις των συμμετεχόντων. Αξίζει να σημειωθεί η πρόταση για ίδρυση έδρας Ελληνικής Φιλοσοφίας στο Περού από το ΄Ιδρυμα Ωνάση, η οποία θα λειτουργεί με επισκέπτες καθηγητές παγκοσμίου εμβέλειας.

Στο πλαίσιο του ίδιου Προγράμματος το θυγατρικό ΄Ιδρυμα Ωνάση διοργάνωσε στην Οττάβα του Καναδά, τον Απρίλιο του 2003, μεγάλο Συνέδριο Ελληνικών Σπουδών. Κατά τη διάρκεια αυτού του Συνεδρίου δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις και ετέθησαν οι βάσεις για την σύσταση της Καναδικής Εταιρείας Ελληνικών Σπουδών.
Το επόμενο Συνέδριο Ελληνικών Σπουδών θα γίνει στην Ελλάδα το 2008 και θα έχει παγκόσμιο χαρακτήρα.