Η «Πανώρια» στην Λυρική Σκηνή

Φωτογραφίες: Stefanow

της Ιωάννας Κονδύλη

Tον περασμένο Φεβρουάριο η Εθνική Λυρική Σκηνή ανέβασε σε παγκόσμια πρώτη την «Πανώρια», μπαλλέτο του Άλκη Μπαλτά, ο οποίος είχε και την μουσική διεύθυνση. Την σκηνοθεσία – δραματουργική επεξεργασία έκανε ο Βασίλης Μυριανθόπουλος, τα σκηνικά – κοστούμια ο Αντώνης Χαλκιάς και τους φωτισμούς η Ελευθερία Ντεκώ. Ο Χάρης Μανταφούνης επιμελήθηκε την χορογραφία.

Το μπαλλέτο είναι βασισμένο στο ομώνυμο έργο του Γεωργίου Χορτάτση και συνδυάζει στοιχεία της δημοτικής παράδοσης, μνήμες του αρχαίου ελληνικού κόσμου και επιρροές από την ιταλική θεατρική πρακτική της κομέντια ντελ άρτε, με εναλλαγή λυρικών και κωμικών σκηνών.

Η «Πανώρια», έργο γνωστό και ως «Γύπαρις», χαρακτηρίζεται ως ποιμενικό δράμα και είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα της αναγεννησιακής κρητικής λογοτεχνίας. Γράφτηκε περί τα τέλη του ιστ΄ αιώνα στο κρητικό ιδίωμα και σε δεκαπεντασύλλαβο στίχο, από τον συγγραφέα της περίφημης τραγωδίας «Ερωφίλη». Ο Γ. Χορτάτσης (Χορτάκης ή Χορτάτζης), λόγιος και ποιητής, γεννήθηκε, όπως παραδίδεται από τον Τζάνε Μπουνιαλή και άλλες πηγές, στο Ρέθυμνο στα μέσα του ιστ΄ αιώνα.

Στο έργο ο Γύπαρης αγαπά την Πανώρια η οποία όμως αποκρούει τον έρωτά του, επειδή αγαπά την ελεύθερη αδέσμευτη ζωή της αμαζόνας (βοσκοπούλας στον Ψηλορείτη). Με την βοήθεια της γριάς Φροσύνης και την παρέμβαση της θεάς Αφροδίτης στο τέλος θριαμβεύει η δύναμη της ζωής. Στο μπαλλέτο «Πανώρια» ο σεναριογράφος δίνει μιά διαχρονική διάσταση τόσο της χειραφετημένης γυναίκας, όσο και του αιώνια ακατανίκητου Έρωτα.

Παράλληλα εκτυλίσσεται και μία δεύτερη ερωτική ιστορία: ο Αλέξης, φίλος του Γύπαρη, αγαπά επίσης χωρίς ανταπόκριση, την Αθούσα, φίλη της Πανώριας. Αν και τα τεχνάσματα της προξενήτρας Φροσύνης αποδεικνύονται αλυσιτελή, ωστόσο ο Έρωτας είναι ακαταμάχητος και θα πείσει τα κορίτσια να «εκχωρήσουν» αυτόβουλα μέρος της ελευθερίας τους.

Το μπαλλέτο, γραμμένο σε σχετικά νεότερο μουσικό ύφος χωρίς ακρότητες, έχει αναγεννησιακές αναφορές (μανδριγάλια, χορούς) και ρυθμούς της ελληνικής δημοτικής μουσικής παράδοσης. Δημιουργεί ένα συνεχές ηχοχρωματικό ενδιαφέρον με στοιχεία μελωδισμού.

Η χορογραφία του Χάρη Μανταφούνη είναι εμπνευσμένη. Συνδυάζει την τεχνική του σύγχρονου έντεχνου χορού με την τέχνη του βίντεο. Αποδίδει τα παιχνίδια του έρωτα με σκέρτσο και τσαχπινιά. Αποπνέει την χαρά της ζωής, έχει νεανικότητα, δροσιά και χάρη, μεταδίδει ελπίδα κι αισιοδοξία.

Η ευρηματικότητα της χορογραφίας σε συνδυασμό με την άρτια ερμηνεία των χορευτών συντελεί στο να υπάρχει μιά χαρίεσσα ατμόσφαιρα καθ’ όλη την διάρκεια του μπαλλέτου μέχρι το φαντασμαγορικό «χρυσαφένιο» φινάλε, που υπογραμμίζει το σενάριο και υποβοηθά την κατανόησή του και από τον αμύητο θεατή.

Ο Χάρης Μανταφούνης ανήκει στην εκλεκτή ομάδα των σπουδαίων χορογράφων που έδωσαν ευδιάκριτο ελληνικό πρόσωπο στον σύγχρονο έντεχνο χορό, δίπλα στην Ραλού Μάνου, την Ζουζού Νικολούδη, την Μαρία Χορς. Mεταξύ άλλων αντλεί την θεματολογία και την έμπνευσή του και από τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, την μεταβυζαντινή εποχή και την λαϊκή παράδοση. Αναζητεί και συνάμα διαμορφώνει την ελληνική αντίληψη, για να μην πούμε την ελληνική σχολή, παράλληλα και ισάξια με την αμερικανική, τις ευρωπαϊκές και την γιαπωνέζικη.

O Χάρης Μανταφούνης γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1944. Σπούδασε θέατρο στην Αθήνα, κλασικό και σύγχρονο χορό στο Παρίσι και στην Νέα Υόρκη.

Κατά την εξαετία 1972-1978 συμμετείχε ως χορευτής στην ομάδα χορού του Πήτερ Γκος στο Παρίσι, όπου το 1976 τιμήθηκε με το Α΄ Βραβείο Χορογραφίας του Μπανιολέ.

Το 1980 ίδρυσε στην Ελλάδα την «Oμάδα Σύγχρονου Χορού του Χάρη Μανταφούνη», η οποία από το 1983 επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού. Έχει επανειλημμένα χορογραφήσει για την Εθνική Λυρική Σκηνή, την Όπερα της Βοστώνης, καθώς και για την Deutsche Opera του Βερολίνου, σε μια βραδιά μοντέρνου χορού, με τους Γκλεν Τέτλεϋ και Νάτσο Ντουάτο.

Είναι δάσκαλος σύγχρονου χορού στην Κρατική Σχολή Oρχηστικής Τέχνης της Αθήνας. Έχει επίσης διδάξει ως προσκεκλημένος στην Διεθνή Ακαδημία Χορού στο Παρίσι, στο Place στο Λονδίνο, στην Σχολή Roudra του Μωρίς Μπεζάρ στην Λωζάννη και αλλού. Υπήρξε μέλος της Κριτικής Επιτροπής στον Διαγωνισμό Χορού της Βάρνας, καθώς και στον Διεθνή Διαγωνισμό Σύγχρονου Χορού στο Παρίσι.

Το 1998 έλαβε στην Αθήνα το Κρατικό Βραβείο καλύτερης Χορογραφίας για το έργο «Αιωρήσεις».